Μετά τη νέα τάξη, τί;

«Ουδείς παρήλθεν άδακρυς».

Αυτή η φράση γράφτηκε πριν κάπου μισό αιώνα, ως σχόλιο για την καταστροφή της Κορίνθου, το 146 π.Χ., από το Ρωμαίο στρατηγό Μόμμιο, σε εκτέλεση ρητής διαταγής της Συγκλήτου.

Η πόλη ισοπεδώθηκε ολοσχερώς, οι άνδρες θανατώθηκαν, οι γυναίκες και τα παιδιά πουλήθηκαν για σκλάβοι, τα έργα τέχνης πουλήθηκαν κι αυτά.

Αυτή η ισοπέδωση, είναι επίκαιρο ορόσημο –αυτή την άποψη θα σκιαγραφήσω παρακάτω.

Άδακρυς

Οι αναλογίες με την καταστροφή της σημερινής Ελλάδας, προκύπτουν αβίαστα. Απλώς χρειάζεται να βάλει κανείς κάπως στην άκρη τις εξωτερικές διαφορές, και να διακρίνει τις ομοιότητες ουσίας.

Ας αξιολογηθεί και το αν, αυτά που ακούσαμε –δημοσίως και επισήμως– προ ετών στην Αθήνα, συνιστούν κυνική γνωστοποίηση, με το εξής νόημα: η καταστροφή υπήρξε για να παγκοσμιοποιηθεί η Ελλάδα.

Για περισσότερα: «Η ομιλία Ομπάμα ως ύβρις κατά του Ελληνισμού» (27.11.16)

Άλλη κοινωνία

Επανέρχομαι. Ο στοχαστής Άγγελος Φουριώτης (1916-1990;), συγγραφέας του μνημειώδους έργου «Κόρινθος: Από το Μύθο στην Ιστορία», είναι άγνωστος στο ευρύ κοινό. Aκόμη και στην κοινή μας γενέτειρα.

Αξίζουν, όμως, προσοχής κάποιες χαρακτηριστικές επισημάνσεις του για την «αφνειό» πόλη, την πλούσια δηλαδή Κόρινθο. Γράφει –μεταξύ πολλών άλλων– για τη «σοφία του τόπου», για την «πόλη που χάρηκε όσο καμία άλλη τη ζωή».

Πρωτάκουστα πράγματα –άλλα μας μάθανε για την αρχαιότητα. Αν όχι και η ίδια η Ιστορία, σίγουρα η κρατούσα ανάγνωση της Ιστορίας είναι μεροληπτική, και σε κραυγαλέο βαθμό.

Για μιά άλλη ανάγνωση της Ιστορίας

Όλοι διαβάζουν Θουκυδίδη, λίγοι διακρίνουν στις δημηγορίες των Κορινθίων ένα άλλο ήθος, διαφορετικό κι από των Λακεδαιμονίων.

Όλοι ξέρουν για ηγεμονίες ελληνικών πόλεων, ελάχιστοι διακρίνουν τη σαφή διαφορά συμπεριφοράς της Κορίνθου στην εποχή της προκλασσικής κυριαρχίας της.

Όλοι ξέρουν για τις αθηναϊκές τριήρεις, ελάχιστοι θυμούνται ότι είναι κορινθιακή εφεύρεση.

Ακόμη: όλοι ξέρουν για την καταστροφή του αθηναϊκού στόλου στις Συρακούσες, την αρχή του τέλους για την ιμπεριαλιστικών διαθέσεων Αθήνα. Λίγοι, όμως, προσέχουν στο Θουκυδίδη το μυστικό: τον κρίσιμο χειμώνα, ναυπηγήσαμε νέα πολεμικά πλοία, ειδικά σχεδιασμένα για ναυμαχία στον κόλπο των Συρακουσών.

Όλοι διαβάζουν τον περίφημο Επιτάφιο Λόγο του Περικλέους, λίγοι διακρίνουν ως βασικό του θέμα τον φθόνο. Λίγοι αντιλαμβάνονται και ότι παρέλειψε εκκωφαντικά να υμνήσει τον αθηναϊκό θεσμό-όνειδος, τον εξοστρακισμό.

Πάνω απ’ όλα, γίνεται συστηματική προσπάθεια να υποβαθμισθεί η σημασία της καταστροφής της Μήλου (416 π.Χ.). Κι ας διέψευδε θεαματικά τον ίδιο τον –ήδη μακαρίτη– Περικλή. Κι ας ήταν η απαρχή του ιμπεριαλισμού και του κυνισμού. Καταχωρήθηκε ως απαρχή του «πολιτικού ρεαλισμού»…

Η απλή διάκριση

Αν θέλουμε να μπούμε ακόμη πιο βαθιά στο έργο του Άγγελου Φουριώτη, θα πρότεινα την καταλυτική διαπίστωση: «Η Κοινωνία είναι αγαθό, το Κράτος όχι. Η Κοινωνία γεννήθηκε από τις αρετές του ανθρώπου, το Κράτος από τις κακίες του».

Μία ενάρετη κοινωνία, που θέτει ως προτεραιότητά της την ευδαιμονία, θεμελιώνεται στην έμπρακτη εκτίμησή της στον ενάρετο δημόσιο λόγο. Και με βάση αυτόν, κυβερνιέται το κράτος της.

Αυτό ακριβώς υποδεικνύει, και με περίτεχνα απλό τρόπο, ο θεμελιωτής του πολιτισμού μας. Είναι οι «δύο πολιτείες» στην ασπίδα του Ομηρικού Αχιλλέα. Είναι η κρίσιμη λέξη «ιθύντατα».

Για περισσότερα: «Έλληνες ή Αθηναίοι;» (30.6.19)

Να ξέρουμε για τι μιλάμε

Προφανώς, θέτω χοντρά ζητήματα. Εισηγούμαι, ούτε λίγο ούτε πολύ, εκ βάθρων αναθεώρηση της Ιστορίας. Εφόσον, βεβαίως, μας ενδιαφέρει το ιστορικό επίτευγμα ως πηγή ιδεών.

Ένας άλλος Κορίνθιος στοχαστής, κάπως λιγότερο άγνωστος, έχει διατυπώσει μία ακόμη καίρια θέση, χαρακτηριστική της Κορινθιακής σκέψεως: «Εκείνο που είναι άρρωστο δεν είναι τα άτομα. Είναι το σύστημα.» Νίκος Καλογερόπουλος (1924-2015).

Συνεπώς, μιλάμε για αλλαγή συστήματος. Ταυτόχρονα, για άλλη οπτική στην αξιολόγηση συμπεριφορών, για άλλο σχεδιασμό πολιτικής και ελιγμών.

Και μιλάμε όχι για τις επόμενες εκλογές, αλλά για τις επόμενες γενεές. Σωστά;

Η γενική εικόνα

Έχω την άποψη, λοιπόν, ότι η ισοπέδωση της Κορίνθου, πριν από πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια, τίθεται ως ορόσημο, καθώς σηματοδοτεί τη βίαια επιβολή ρωμαϊκών αντιλήψεων και θεσμών στην Ελλάδα.

Ίσως έχουμε ξεχάσει τη βασική διαφορά ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού: αμεσότητα/συμβατικότητα. Ίσως έχουμε αποδεχθεί το “Dura lex sed lex” (σκληρός ο νόμος αλλά νόμος) σαν αυτονόητο, σαν να μην υπήρξε ποτέ άλλη ελληνική αντίληψη. Ίσως, πιά, θεωρούμε την υποκρισία πιο ενδιαφέρουσα συμπεριφορά από την ευθύτητα.

Σε όλα αυτά, αξίζει να δούμε αν η Αθήνα ήταν απλώς το μεταίχμιο.

Ο χρόνος, πάντως, αποκάλυψε το πρόβλημα στα θεμέλια των ρωμαϊκών αντιλήψεων περί κοινωνίας και κράτους. Το πρόβλημα υπήρξε εξ αρχής για την Ελλάδα, αλλά τώρα μάλλον το βρίσκουν μπροστά τους κι οι –πολιτισμικά– επίγονοι των Ρωμαίων.

Και η κατάληξη αυτού του ελαττωματικού συστήματος, είναι η «νέα τάξη». Η απρόσωπη κοινωνική βλακοκρατία.

Για περισσότερα: «Η ουσία του νεοταξικού συστήματος» (21.7.19)

Παρακάτω

Φυσικά, η αντιπρόταση δεν είναι η αναρχία. Ούτε, επίσης, η σκέτη αντιγραφή του παρελθόντος. Η εδώ αντιπρόταση, είναι η Ελληνική Αναγέννηση.

Για περισσότερα: «ΦΙΛΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ - Iδεολογία για την Ελληνική Αναγέννηση»

Ας έχουμε, όμως, συνείδηση του ιστορικού χρόνου. Η αντιστροφή μιας τόσο μακράς πορείας, δεν γίνεται ούτε με προχειρότητες ούτε από τη μία ημέρα στην άλλη.

Το πέρασμα του κάβου

Το κοινωνικό γίγνεσθαι, φυσικά, ούτε περιμένει τους νωθρούς, ούτε ακούει τους προχειρολόγους, ούτε συγκινείται με τους ανυπόμονους. Η κοινωνία δίνει μόνη της την απάντηση στο ερώτημα του τίτλου. Η άποψή μου: συντηρητική επανάσταση, για αρχή.

Για περισσότερα: «Donald J.Trump ο συντηρητικός επαναστάτης» (31.12.17)

Υπό αυτό το πρίσμα, και κόντρα στην ενορχηστρωμένη προπαγάνδα, αξίζει να παρακολουθεί κανείς και να ερμηνεύει το φαινόμενο Trump, το Brexit και τον απίθανο BoJo, αλλά και την σε εξέλιξη πορεία αφανισμού των νεοταξικών πολιτικών αντιλήψεων. Ως προεόρτια.

Μαζί, μπορούμε να ξανασκεφθούμε και το ακριβές νόημα του 61,2% ΟΧΙ μας. Τουτέστιν, την αυθεντική έκφραση του φρονήματος του λαού-ηγέτη του πλανήτη: «Ως εδώ, κι όσο κάνει».

Απόφαση κοσμοϊστορικής σημασίας, άμεση και ξεκάθαρη, κόντρα όχι μόνον στους τότε πανίσχυρους νεοταξικούς, αλλά κόντρα και σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της Αθήνας. Η συμπαιγνία που ακολούθησε, κατέπνιξε την πρώτη αντίσταση, αλλά όχι και τον σπόρο της ανατροπής. Αυτό.

Κάτι ακόμη.

Όλα αυτά, είναι μπελάς. Είναι έντονη καταπόνηση εγκεφάλων. Κουράζουν στις μέρες μας οι αναλύσεις –ακόμη και οι διεξοδικές.

Πρόκειται για ανατρεπτικές ιδέες, που δυσκολεύουν όχι μόνον όσους έχουν υποστεί τη συστηματική νεοταξική πλύση εγκεφάλου, αλλά ακόμη και ανοικτόμυαλους επιστήμονες.

Ο λόγος, νομίζω, είναι απλός: συνιστούν μείζονα αναθεώρηση. Και η σημερινή Επιστήμη δεν διανοείται καν να αμφισβητήσει στερεότυπα. Είναι βαθιά πεπεισμένη ότι οι λύσεις είναι μπροστά, στις καινοτόμες εφαρμογές. Είναι εγκλωβισμένη στο γνωστό και το οικείο.

Η λεγόμενη «συνήθης επιστήμη», ούτε καν διανοείται να λύσει παλιά προβλήματα για να καλύψει ανάγκες του παρόντος και –κυρίως!– να σχεδιάσει άλματα του μέλλοντος.

Κουνώντας τη βάρκα

Κάπως έτσι, ουδόλως διακρίνεται ότι η τεχνητή νοημοσύνη υπόσχεται βασίμως να καταστεί η τεχνολογία που θα απελευθερώσει τον άνθρωπο από την τεχνολογία.

Για περισσότερα: «Από τον Όμηρο στην Google» (14.1.18)

Πολύ περισσότερο, η σημερινή επιστήμη φοβάται την αλλαγή μεθόδου. Ίσως, μάλιστα, είναι πολύ μακριά από κάτι τέτοιο. Ίσως υστερεί σε προαπαιτούμενα.

Ίσως δεν έχει καλοσκεφθεί ούτε καν το εξής σημαντικό: στις θετικές επιστήμες, μία και μόνη διάψευση οδηγεί σε κατάρρευση τον κανόνα. Στα ανθρώπινα, οι εξαιρέσεις –αντιθέτως– τονίζουν τον κανόνα.

Οι ανθρωπιστικές επιστήμες, παρά ταύτα, μιμούνται τις θετικές επιστήμες: εμπιστεύονται το εργαστήριο πειραμάτων και τους κανόνες. Από το ’12 έχω υποστηρίξει ότι «Ο κανόνας είναι εργαλείο για τη σκέψη, όχι η ίδια η σκέψη». Έχω λάθος;

Η επιστήμη αδυνατεί να εντοπίσει ότι η βασική λέξη του Ομήρου, του θεμελιωτή του πολιτισμού μας, είναι ακριβώς αυτή που χαρακτηρίζει τον κεντρικό ήρωα ως πολύμητι. Η μήτις, η ειδικά αποκτημένη γνώση, συστηματικά και βιωματικά, είναι ό,τι πιο ακατανόητο και απαράδεκτο για τη σημερινή επιστήμη.

Η σημερινή επιστήμη παραγνωρίζει ακόμη και το νόημα της Γνώσεως. Η Νέα Θεωρία της Γνώσεως, όμως, αποδεικνύει τακτικά –στους μυημένους– τη συντριπτική υπεροχή αναλύσεων και προβλέψεων.

28 Ιουλίου 2019

Κώστας Τζαναβάρας