Έτσι, βλέπει αλλιώς τα πράγματα. Δεν φθάνει, με άλλα λόγια,
μία γενικόλογη αντίληψη ότι παίζεται προπαγανδιστικό παιχνίδι. Εκτός των άλλων,
δεν μπορεί να αποκλεισθεί να βγάλουν χρήσιμα συμπεράσματα οι απομένοντες
νουνεχείς των δύο παρατάξεων. Ακόμη και πρωταγωνιστές...
Μία άλλη περίπτωση, θυμίζω, είχαμε δει προσεκτικά, και από
λίγο διαφορετική σκοπιά, στο άρθρο «Δούρου και
νεοταξικός κυνισμός». Εδώ, η ανάλυση είναι εκτενέστερη και βαθύτερη.
Ολίγη θεωρία
Η βάση της προπαγανδιστικής τεχνικής, στο προκείμενο, είναι
το γνωστό πείραμα Παυλώφ. Είναι τεχνική που αξιοποιεί ένα φυσικό
αντανακλαστικό, για τη δημιουργία τεχνητού αντανακλαστικού.
Θυμίζω το πείραμα: την ώρα που δίνουμε σε ένα σκύλο ένα
κόκαλο, και του τρέχουν τα σάλια, χτυπάμε ένα κουδούνι. Μετά από κάποιες
επαναλήψεις, μπορούμε να κάνουμε το σκύλο να του τρέχουν τα σάλια, χωρίς να του
δίνουμε κόκαλο. Χτυπώντας απλώς το κουδούνι.
Το νόημα είναι ότι υποχρεώνουμε το πειραματόζωο να
συμπεριφερθεί όπως θέλουμε, χωρίς να το καταλαβαίνει. Ασυνείδητα. Μένει,
λοιπόν, να δούμε πώς αυτό το τέχνασμα εφαρμόζεται στη σύγχρονη προπαγάνδα. Στην
κατ’ ευφημισμόν επικοινωνία.
Σημειωτέον: ο σκύλος επανέρχεται, αν του κτυπήσουμε κάποιες
φορές το κουδούνι και δεν δει κόκαλο.
Το προαπαιτούμενο
Απαραίτητη προϋπόθεση της προσεκτικής εξέτασης που κάνουμε,
είναι να διαβάσουμε νηφάλια τι διαμείφθηκε δημοσίως στο παράδειγμά μας. Δεν
μπορούμε να βασιζόμαστε σε εντυπώσεις.
Αφ’ ενός, είναι δείγμα πνευματικού θάρρους –ναι! η απλή
ανάγνωση. Και το πνευματικό θάρρος, μην ξεχνάμε, είναι κάτι που εξαρτάται
αποκλειστικά από εμάς. Κανείς δεν μπορεί να σου πάρει το πνευματικό θάρρος,
δηλαδή την ικανότητα να σκέπτεσαι αυτόνομα.
Αφ’ ετέρου, διαβάζοντας τα διαμειφθέντα, και μετά τα ως άνω
για το πείραμα Παυλώφ και την προπαγανδιστική χρήση του, μπορεί κανείς να
καταλάβει πολλά και μόνος του. Η παρατήρηση, ως γνωστόν, έχει νόημα μόνον στα
πλαίσια κάποιας θεωρίας.
Τα δημοσίως
διαμειφθέντα
[Σημ.: οι υπογραμμίσεις δικές μου]
Η μαντάμ Αρβελέρ, λοιπόν, έδωσε τηλεφωνική συνέντευξη
στην Καθημερινή. Τίτλος: «Αριστερός
είναι αυτός που κάνει αριστερά πράγματα, όχι αυτός που λέει ότι είναι».
Αντιγράφω το κρίσιμο απόσπασμα: «Οταν στέλνουμε στο εθνικό Κοινοβούλιο Πολάκηδες συμβαίνει το
ίδιο πράγμα [σημ.: η αναξιοπιστία της πολιτικής μεγαλώνει ολοένα και
περισσότερο]. Οταν διοικούν οι ανίκανοι, φταίνε οι ικανοί».
Από το twitter,
η απάντηση
Πολάκη:
«Είπε η κυρία Πρύτανης
που έχει δηλώσει "υποταγή" στον Κυριάκο Μητσοτάκη από το
Νοέμβρη του 15 και με ποίημα μάλιστα... αφού είχε στηρίξει και το ΝΑΙ στο
δημοψήφισμα για να μας σώσει... ΟΛΕΣ οι εφεδρείες του συστήματος στη
μάχη για να βγει ο Κυριάκος... ΥΓ: Με ξέρατε και χθες κυρία Πρύτανης όσον αφορά
τη μόρφωση, τις σπουδές μου, τους βαθμούς μου, τη δουλειά μου ως γιατρός;
Διαβάσατε τι έχουμε καταφέρει 4 χρόνια στο χώρο της δημόσιας υγείας που
παραλάβαμε σε αποσύνθεση ή ενημερώνεστε μόνο από τα ρεπορτάζ των σταθμών
Σκαι και Σταρ; Ή μήπως έχετε τυφλωθεί από τα πτυχία και την αισθητική των
κυρίων Γεωργιάδη, Μπογδάνου, Αϊβαλιώτη κλπ κλπ; ΚΑΘΕΙΣ ΕΦ Ω ΕΤΑΧΘΗ. Ο λαός θα
αποφασίσει ποιος θέλει να τον κυβερνήσει. Αυτά και ΤΕΛΟΣ._.»
Η ανταπάντηση,
πάλι από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ:
«Όταν ήμουν πολύ νέα,
μικρό κορίτσι ακόμα, έτυχε να συναντήσω τον Αριστοτέλη Ωνάση και να συνομιλήσω
μαζί του. “Εσύ παιδί μου, φαίνεται πως κάτι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις. Μια
συμβουλή θα σου δώσω μόνο: είτε καλό πουν για σένα είτε κακό, μην απαντήσεις
ποτέ, μην κάνεις αυτό το σφάλμα”, μου είπε. Από την Κυριακή το πρωί που
κυκλοφόρησε η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ με τη συνέντευξή μου δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσα
τηλεφωνήματα έχω δεχθεί, από Έλληνες και Γάλλους, από γνωστούς και αγνώστους.
Σήμερα έμαθα ότι με βρίζει ο Παύλος Πολάκης. Δεν καταλαβαίνω τι ακριβώς μου
προσάπτει. Δεν έχω ψηφίσει ούτε μια φορά στην Ελλάδα, δεν έχω πάρει ούτε μια
δραχμή από το ελληνικό Δημόσιο, ζω χάρη σε ό,τι έχω δημιουργήσει στη Γαλλία.
Δεν θα σχολιάσω την ανάρτησή του. Αλλά σκεφτείτε να μη με έβριζε – θα
αυτοκτονούσα! (Γελάει) Ένα μόνο θα σας αναφέρω: από τη μια πλευρά μου
επιτίθεται η Χρυσή Αυγή και από την άλλη ο Πολάκης. Είναι, λοιπόν, βέβαιο ότι
έχω δίκιο. Και κάτι ακόμα: ο μόνος Πολάκης που θέλω να ξέρω είναι ο
Πολάκης, ένας από τους σημαντικότερους αγιογράφους μας, μαζί με τον Γεώργιο
Κλώντζα...»
Ξεμπερδεύοντας το
κουβάρι
Στο σημείο αυτό, ακριβώς, χρειάζεται η μεγαλύτερη δόση
πνευματικού θάρρους. Πώς να κάτσει κανείς να ασχοληθεί;
Πόσο μάλλον, που χρειάζεται απαραιτήτως και κάτι άλλο:
ΜΕΘΟΔΟΣ. Χωρίς μέθοδο, δύσκολα φθάνει κανείς σε χρήσιμα συμπεράσματα. Και,
χωρίς συμπεράσματα, εξαντλείται σύντομα και το πνευματικό θάρρος.
Η μέθοδος, λοιπόν, είναι γνωστή: κόβουμε το θέμα σε
κομμάτια. Είναι μέθοδος που οφείλει ο πλανήτης στον Πλάτωνα, αλλά υπάρχει όχι
μόνον στους πλατωνικούς διαλόγους αλλά και στους ομηρικούς.
Εδώ θα διακρίνουμε 6 χαρακτηριστικά επί μέρους θέματα.
ΘΕΜΑ ΠΡΩΤΟΝ: Ποιος
βρίζει;
Από τη μια, υπάρχει το «Πολάκηδες»
και το «ανίκανοι».
Από την άλλη, υπάρχουν [1] το «έχει δηλώσει "υποταγή" στον Κυριάκο Μητσοτάκη» και [2] το
«εφεδρείες του συστήματος».
Θεωρώ προφανές, ότι η μαντάμ Αρβελέρ όχι μόνον άρχισε αλλά
και χαρακτηρίζει αυθαιρέτως. Από την άλλη, υπάρχει [1] μία απλή υπενθύμιση,
κάπως απαξιωτική αλλά αναμφισβήτητα αληθινή, και [2] μία πολιτική άποψη.
ΘΕΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ουσία
Η αυθαιρεσία από πλευράς Αρβελέρ, γίνεται ξεκάθαρη, καθώς
αδιαφορεί παγερά για την επί της ουσίας απάντηση Πολάκη. Κατηγόρησε για
ανικανότητα, συλλήβδην, και έλαβε την συνοπτική απάντηση: «Διαβάσατε τι έχουμε καταφέρει 4 χρόνια στο χώρο της δημόσιας υγείας που
παραλάβαμε σε αποσύνθεση;»
Θέμα, φρονώ, υφίσταται όχι μόνον αν ο απολογισμός
στοιχειοθετεί τον συνοπτικό ισχυρισμό, αλλά και αν απλώς στέκουν τα περί
προγενέστερης αποσύνθεσης. Σωστά;
ΘΕΜΑ ΤΡΙΤΟΝ: Άνοια;
Η επίκληση της συμβουλής Ωνάση, δημιουργεί εύλογες απορίες
και ανησυχίες. Προδίδει τη χαρακτηριστική νοητική σύγχυση, χαρακτηριστική της
Ευρώπης, που χρονολογείται από τον προηγούμενο αιώνα. Εδώ, αφορά τόσο την περί
ης, όσον και αυτούς που την χειροκροτούν στη σύγχυσή της.
Θυμίζω τη συμβουλή: «είτε
καλό πουν για σένα είτε κακό, μην απαντήσεις ποτέ, μην κάνεις αυτό το σφάλμα».
Ερώτηση πρώτη: αφού της συνέστησε να μην απαντάει, γιατί
απάντησε;
Ερώτηση δεύτερη: μήπως ο Ωνάσης αναφερόταν σε άλλη
περίπτωση; Μήπως δηλαδή συνιστούσε να μην απαντάμε σε απρόκλητες επιθέσεις
κομπλεξικών;
Διευκρινίζω: Είναι άλλο να μην απαντάς σε απρόκλητες
επιθέσεις κομπλεξικών, κι άλλο να μην απαντάς σε εξηγήσεις κάποιου που εσύ
κατηγόρησες απρόκλητα. Έτσι δεν είναι;
ΘΕΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟΝ: Alle sagen Ya!
Το γνωστό ναζιστικό θεωρητικό «επίτευγμα», αυτό που διέλυε
τις πνευματικές αντιστάσεις, η πεμπτουσία της ναζιστικής προπαγάνδας, το «όλοι
λένε ΝΑΙ!», εκτυλίσσεται εδώ πλήρως. Στην αριστοκρατική του εκδοχή.
Δηλαδή: Αντί να ανταπαντήσει η μαντάμ Αρβελέρ επί της ουσίας
του «ανίκανοι», όπως υποστήριξε,
προτιμά να επικαλεσθεί: «Από την Κυριακή
το πρωί που κυκλοφόρησε η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ με τη συνέντευξή μου δεν μπορείτε να
φανταστείτε πόσα τηλεφωνήματα έχω δεχθεί, από Έλληνες και Γάλλους, από γνωστούς
και αγνώστους».
Τουτέστιν: αφού όλοι της λένε ΝΑΙ, θεωρεί ότι δεν έχει
κανένα λόγο να απαντήσει. Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς; Και πώς θα βγάλουμε
συμπέρασμα, αν ο περί ου της απαντήσει, και με την δική του ρητορική «τέχνη»,
κάτι σαν: εμένα να δεις @#&@@ πόσοι με πήραν τηλέφωνο.
Αναρωτιέται κανείς αν η γαλλοθρεμμένη ομογενής συμφωνεί με
το γαλλικό: «Η αλήθεια δεν έχει τίποτα να κάνει με τον αριθμό αυτών που την
παραδέχονται»…
ΘΕΜΑ ΠΕΜΠΤΟΝ: Η
θεωρία του ετεροκαθορισμού
Αντιγράφω: «Ένα μόνο
θα σας αναφέρω: από τη μια πλευρά μου επιτίθεται η Χρυσή Αυγή και από την άλλη
ο Πολάκης. Είναι, λοιπόν, βέβαιο ότι έχω δίκιο.»
Κάποτε που η Λογική ήταν στη μόδα, θα επισημαίναμε «λήψη του
ζητουμένου»…
Σε παυλωφική ορολογία, επιμένει ότι έχει μπροστά της κόκαλο,
γιατί της χτυπάνε δύο κουδούνια. Homework.
Ας φαντασθούμε και εύλογη ανταπάντηση: Ένα μόνο θα σας
αναφέρω: από τη μια πλευρά μου επιτίθεται η Χρυσή Αυγή και από την άλλη η
Αρβελέρ. Είναι, λοιπόν, βέβαιο ότι έχω δίκιο.
Και, ως γνωστόν, η απάντηση στην εύλογη απορία «πώς γίνεται
να έχουν και οι δυό δίκιο», ήταν «κι εσύ έχεις δίκιο». Θυμίζω ότι ο
Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε κάνει λόγο και
για «απέραντο φρενοκομείο».
ΘΕΜΑ ΕΚΤΟΝ: Η ηθική της
θεωρίας της Ψωροκώσταινας
Αξίζει, φρονώ, να προσέξουμε κάτι ακόμη στην ανταπάντηση της
μαντάμ Αρβελέρ: «Δεν έχω ψηφίσει ούτε μια
φορά στην Ελλάδα, δεν έχω πάρει ούτε μια δραχμή από το ελληνικό Δημόσιο, ζω
χάρη σε ό,τι έχω δημιουργήσει στη Γαλλία.»
Προσωπικά, απορώ για δύο πράγματα: [1] τι σχέση έχει αυτό με
τον καβγά; την κατηγόρησε κανείς για κάτι σχετικό; Και [2] θέλει, επί τέλους, η
μαντάμ Αρβελέρ να έχει λόγο για τα ελληνικά πράγματα; ναι ή όχι;
Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι το δικαίωμα να διατυπώνει
δημοσίως πολιτικές θέσεις για ελληνικά θέματα, ενέχει και αυτονόητες
υποχρεώσεις. Δεν μπορεί λ.χ. να κατηγορεί δημοσίως δημόσια πρόσωπα και να
περιφρονεί τις απαντήσεις τους. Όχι;
Δεν μπορεί να λέει «ο
μόνος Πολάκης που θέλω να ξέρω είναι ο Πολάκης, ένας από τους σημαντικότερους
αγιογράφους μας», ενώ τον έχει δημοσίως αποκαλέσει ανίκανο.
Όλα αυτά, σε εσχάτη ανάλυση, είναι προσβολή όχι του καθ’ου
αλλά της ίδιας της Ελλάδας. Είναι ζητούμενο το σνομπάρισμα της Ελλάδας. Στη
σπουδή της, πόσους άραγε ήρωες βιοπαλαιστές με επώνυμο Πολάκης περιφρονεί; Οέο;
Ευρύτερα: μόνον η Ευρώπη έχει την εντύπωση ότι, αυτό που θα
προκύψει από τη βαθιά μας κρίση, είναι να γίνει η Ελλάδα Ευρώπη. Αυτήν ακριβώς
την υπονομευτική αθλιότητα πλασάρει και προωθεί, και αφ’ υψηλού, το σύστημα και
οι εκλεκτοί του.
Μόνον η Ευρώπη απεύχεται την Ελληνική Αναγέννηση.
Ανακεφαλαίωση
Η ως άνω ανάλυση, κατά τη γνώμη μου, έδειξε ότι:
1. Δεν
είναι και τόσο προφανές ποιος έβρισε.
2. Η
ουσία, υποβαθμίζεται. Ακόμη και από αυτούς που την επικαλούνται…
3. Δεν
είναι και τόσο σίγουρο ότι όλα τα μυαλά δουλεύουν καλά.
4. Ο
ναζισμός επιβιώνει εκεί που δεν το φανταζόμαστε.
5. Καθιερώνεται
ο ετεροκαθορισμός ως επιχείρημα.
6. Ο
ευρωπαϊσμός, η χειρότερη μορφή λαϊκισμού, ο λαϊκισμός του σαλονιού, το
παρακάνει –ιδίως απέναντι στη χώρα μας.
Συμπέρασμα
Πρόκειται σαφώς για γενικευμένη αθλιότητα. Τη μια η Δούρου,
την άλλη η Αρβελέρ. Είναι κατάπτωση, πνευματική και ηθική. Και παγίδα.
Στα παυλωφικά πρότυπα, «χτυπάνε κουδούνια» που ρυθμίζουν τις
αντιδράσεις μας ασυνείδητα. Ο από-χέρι-υβριστής, η από-χέρι-σεβάσμια. Αξίζει να
προσέξουμε ΠΩΣ μία Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ καταλήγει –αν έχω δίκιο!– να
συμπεριφέρεται ως ναζίστρια. Να προβάλλει ασυνάρτητους συλλογισμούς. Και, επί
πλέον, να χειροκροτείται.
Όλα αυτά, χωρίς κανείς [όχι;] να αντιλαμβάνεται ότι η ίδια
ομολόγησε παλινωδία της: άλλαξε κιόλας άποψη για τον πρόεδρο της Γαλλίας, τον
οποίο υποστήριξε αρχικώς. Ρητορική ερώτηση: Πώς να εμπιστευθούμε τις παρούσες
επιλογές της; Τι σόϊ ηγέτιδα γνώμης (opinion leader) μας σερβίρουν;
Το μόνο ερώτημα που –πιστεύω!– απομένει, και αξίζει να
απαντηθεί, είναι: μετά από μία τέτοια ανάλυση, ποιοι θα ξανασκέφτονταν τις
βεβαιότητές τους και τη στάση τους; Το τονίζω: θα ξανασκέφτονταν.
Αρχής γενομένης, από όσους θα βρουν την ως άνω ανάλυση
«απολύτως σωστή» βεβαίως-βεβαίως…
9 Ιουνίου 2019
Κώστας Τζαναβάρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου