Για την υπέρβαση της νοσοαγνωσίας

Πιστεύω, ότι η υπέρβαση της νοσοαγνωσίας είναι κομβικό ζήτημα για να ξημερώσουν καλύτερες μέρες. Για εμάς και τη χώρα μας. Αυτή την άποψη στηρίζω στο παρόν άρθρο, το οποίο –περισσότερο από κάθε άλλο– ανταποκρίνεται στην πάγια δήλωση: «Απευθύνομαι σε όσους αισθάνονται ότι έχουν συμφέρον να με διαβάζουν. Απολύτως τίποτα άλλο.»

Επί της μεθόδου, απευθύνομαι σε όσους ασπάζονται την άποψη του αείμνηστου Νίκου Καλογερόπουλου (Nicolas Κaloy): «Φιλοσοφία είναι το υπεροικοδόμημα των επιστημών». Υπό αυτό το πρίσμα, διακρίνει κανείς τις κρίσιμες διαφορές με τις διάφορες τηλεπερσόνες και τις κωμικοτραγικές αναλύσεις επί παντός επιστητού.

Επί της ουσίας, και η νοσοαγνωσία είναι ένα ακόμη θέμα υγείας όπου μπορούμε κάλλιστα να το ψάξουμε πρώτα μόνοι μας. Αυτό το πρώτο ψάξιμο, που το συνιστά θερμά ο Πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης, προϋποθέτει αφ’ ενός βούληση και προσπάθεια και αφ’ ετέρου γνώση της βασικής θεωρητικής μορφής ενός πιθανού προβλήματος –αυτό που λέμε «ουσία του πράγματος», ή «φιλοσοφία».

Σε ανάλαφρη διατύπωση Καλογερόπουλου, «Για να βρεις τη Φρόσω, πρέπει να ξέρεις ποια είναι η Φρόσω».

Απευθύνομαι, λοιπόν, σε όσους αισθάνονται χρήσιμο να διαβάσουν μία στοιχειοθετημένη άποψη, χωρίς παραπομπές ή αυθεντικές δηλώσεις, και να την αξιοποιήσουν κατά την απόλυτη κρίση τους. Με βασικό όπλο την κοινή λογική.

Νοσοαγνωσία, λοιπόν, τουλάχιστον γι’ αυτό το άρθρο, είναι όταν ακριβώς η άγνοιά μας ότι έχουμε κάποια νόσο οφείλεται στην ίδια τη νόσο. Όταν δηλαδή η ίδια η νόσος μας εμποδίζει να την αντιληφθούμε.

Προφανώς, η νόσος η πρώτη ύποπτη νοσοαγνωσίας, είναι η άνοια. Ιδίως η εκφυλιστική, αυτή δηλαδή που εξελίσσεται σταδιακά.

Εδώ, δεν μας αφορά η εκφυλιστική εξέλιξη λόγω ηλικίας. Μας ενδιαφέρει, όμως, αυτή που οφείλεται στην αχρησία, στον τρόπο που χρησιμοποιούμε το μυαλό μας.

Φυσικά, είναι λογικό να μας ανησυχούν τα μυαλά που βλέπουμε να κουμαντάρουν πολλοί και διάφοροι, διάσημοι και άσημοι. Αλλά εξ ίσου λογικό, είναι να σκεφθούμε και την ανάγκη ελέγχου και του ίδιου μας του εαυτού.

Είναι ένα πρώτο καλό δείγμα προθέσεων αυτογνωσίας, αν μπορούμε νοερά να βάλουμε τον εαυτό μας στο τραπεζάκι του σαλονιού. Και να τον θέσουμε υπό αντικειμενικό έλεγχο, καθισμένοι αναπαυτικά στον καναπέ μας. Ακριβέστερα: κάνοντας μία ανθρωπίνως δυνατή προσπάθεια να είμαστε αντικειμενικοί.

Αυτή η στάση, που είναι ακόμη πιο αποτελεσματική ατενίζοντας τον ορίζοντα, είναι το ήμισυ του παντός. Είναι η αρχή.

Ξεκινώντας ένα σέρβις στο μυαλό μας, αξίζει να εστιάσουμε στον λεγόμενο prioritizer. Ένα απλό φρεσκάρισμά του, ένα απλό ξεμούδιασμα, σημαίνει πολλά.

Ο prioritizer είναι το εγκεφαλικό κέντρο, κάπου στους μετωπιαίους λοβούς, που ρυθμίζει τις προτεραιότητές μας. Μπορούμε να τον πούμε ταξινομητή προτεραιοτήτων, είτε να τον βαφτίσουμε προτεραιοθέτη ή προτεραιοτητοθέτη.

Πολύ απλά, αυτό το κέντρο λέει στον αναγνώστη να συνεχίζει να διαβάζει αυτό το άρθρο, αντί να πάει για μπάνιο π.χ.

Προφανώς, ο ρυθμός ζωής, με συνεχείς και προαποφασισμένες υποχρεώσεις, οδηγεί αυτό το κρίσιμο κέντρο σε ό,τι χειρότερο: στην αχρησία. Το τεστ που προτείνω είναι απλούστατο: ελέγχουμε πόσες αποφάσεις προτεραιότητας πήραμε σήμερα ή την τελευταία εβδομάδα. Ταυτόχρονα, θα προσέξουμε και πόσο μας δυσκόλεψε ο,τιδήποτε έκτακτο τυχόν προέκυψε.

Η ρουτίνα, ο εγκλωβισμός στο γνωστό και το οικείο, εκφυλίζει το μυαλό μας –αρχίζοντας από τον προτεραιοθέτη. Είναι ο σίγουρος δρόμος για την πνευματική οκνηρία. Είναι αργός θάνατος.

Το σέρβις του προτεραιοθέτη, εκπλήσσει με την απλότητά του. Αρκεί να βάλουμε το σόϊ μας σε ένα απλό χαρτί. Να δούμε το γενεαλογικό μας δένδρο –μέχρι παπουδογιαγιάδες και εγγόνια, αλλά και μέχρι δεύτερα ξαδέρφια.

Συμπληρωματικά, βρίσκουμε τι συγγένεια έχουν μεταξύ τους δύο συγγενικά μας πρόσωπα. Π.χ. τί είναι η μάνα μας για τον πρώτο εξάδελφό μας;

Προσωπικά, το έχω εφαρμόσει σε υπέργηρα φιλικά πρόσωπα, με θεαματικά αποτελέσματα. Θα έλεγα, εκ πείρας, ότι βοηθάει και το να ξέρουμε τις απαντήσεις, ώστε να μπορούμε να βοηθήσουμε, αλλά και λιγάκι χιούμορ. Τονώνει, ως γνωστόν, τον εγκέφαλο το εγκάρδιο γέλιο.

Ευρύτερα, αξίζει να παρακολουθούμε τακτικά πώς βάλαμε προτεραιότητες στο παρελθόν, κοντινό και απώτερο. Πώς αποφασίσαμε, δηλαδή. Συνιστώ καταγραφή με στυλό, και στη συνέχεια σκίσιμο του χαρτιού «κομματάκια».

Με μία τέτοια μέθοδο, μπορούμε να τσεκάρουμε κάθε εγκεφαλική μας λειτουργία 

Τσεκάρουμε π.χ. αν μπορούμε να κόψουμε ένα θέμα σε κομμάτια, ώστε να το επεξεργασθούμε καλύτερα. Πώς τα πάμε με τη Λογική και τον Αριστοτέλη. Αν οι διαδοχικοί συλλογισμοί μας κουράζουν. Αν μπορούμε να κάνουμε ανακεφαλαίωση, και μάλιστα συνοπτική.

Αν είναι αντιπαθείς οι αναλύσεις στην εποχή μας, είναι γιατί αδυνατούμε να βγάλουμε συμπεράσματα. Έχουμε, λοιπόν, να διαλέξουμε: θα σταματήσουμε τις αναλύσεις, ή θα μάθουμε να βγάζουμε συμπεράσματα;

Όλα αυτά, βασίζονται στον προτεραιοθέτη μας.

Στη συνέχεια, μπορούμε να μπούμε και σε πιο βαθιά. Στην αποδόμηση της προπαγάνδας αλλά και –στην άλλη άκρη– στη σκέψη εκτός ορίων (Out of the box thinking) και την ικανότητα αναπλαισίωσης.

Λόγου χάριν, δεν είναι και τόσο εύκολο να «χωνέψει» κανείς ότι η καρδιά μας δεν είναι τίποτα παραπάνω από μία αντλία αίματος. Και αυτό που λέμε «καρδιά», τα συναισθήματα, είναι απλώς στο στεφανιαίο κύκλωμα του εγκεφάλου μας.

Γνώση είναι η ικανότητα πρόβλεψης. Μήτις είναι η εμπειρική γνώση, αποκτημένη με ειδικό τρόπο: βιωματικά και συστηματικά. Είναι πανάρχαια ελληνική πατέντα, στην οποία πλέον μπορούμε να εντάξουμε και την αξιοποίηση πορισμάτων της Επιστήμης.

Πολύμητις ήταν ο Ομηρικός Οδυσσέας, το διαχρονικό μας ανδρικό πρότυπο. Με αυτό το όπλο όχι μόνον επιβίωσε και επέστρεψε, αλλά και νίκησε.

Εμείς;

16 Ιουνίου 2019

Κώστας Τζαναβάρας