Για την Αναπλαισίωση

Είχαμε μείνει στην σφαιρική εικόνα «Για την Ελληνική Αναγέννηση» –πώς σου φάνηκε;

Εγώ κάνω τις ερωτήσεις παλικάρι μου.

Καλά ντε, μη βαράς. Δεν σε είπα και παρθένα.

Αυτό σου έλειπε.

Θα απαντήσεις;

Μία σφαιρική εικόνα, ναι, την σχημάτισα. Τι με δυσκολεύει, όμως; Για βόηθα.

Ναι. Είναι μία τελείως πρωτάκουστη συνολική θεώρηση για εσένα. Είχες διαβάσει διάφορα σκόρπια άρθρα μου, και σου άρεσαν όλα. Βρήκες βέβαια μικροψεγάδια, και δυσκολεύτηκες –εδώ που τα λέμε– να βρεις να διαφωνήσεις. Αλλά τώρα κάτι καίριο αλλάζει και σε δυσκολεύει αλλιώτικα.

Αφού πάντως σου άρεσε η προσέγγιση, έστω σε γενικές γραμμές, σου αλλάζει και όλο το πλαίσιο. Σε βάζει σε άλλης κλίμακας αλλαγή απόψεων. Κολοσσιαίας, αν θες. Και χρειάζεται αναπλαισίωση, που δεν είναι κάτι το αυτόματο στον εγκέφαλό μας, ούτε καν σε πολύ απλούστερα πράγματα. Αυτό σε δυσκολεύει.

Επί πλέον, δυσκολεύει και το παρακάτω: Τι θα κάνεις.

Ένα-ένα, να χαρείς. Για ποιο πλαίσιο μιλάμε συγκεκριμένα;

Για τη ματιά μου στην ελληνική κρίση. Ελληνοκεντρική και φιλόδοξη.

Πιο φιλόδοξη, πεθαίνεις. Όντως.

Καταλαβαίνεις, συνεπώς, ότι βάζω τον πήχη πιο ψηλά από ποτέ.

Πολλοί έχουν μιλήσει για Ελληνική Αναγέννηση, ιδίως για την ιδιαίτερη Ελληνική Φυσιογνωμία και την χειραφέτησή της. Πολλοί έχουν υποδείξει και καυτηριάσει την ξενομανία.

Αλλά κανείς δεν κούνησε επιτιμητικά το δάχτυλο στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Κανείς δεν μίλησε έτσι για τον Όμηρο. Όπως, επίσης, κανείς δεν έχει πει κάτι –έξω από κατηγόριες, γκρίνιες και ευχολόγια– για το σαράκι της φυλής μας.

Και κανείς, βέβαια, δεν έκανε τέτοιο άγριο άδειασμα στον δυτικό πολιτισμό. Όχι;

Σε νέο πλαίσιο, λοιπόν, το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον του Ελληνισμού.

Ακριβώς. Αυτή είναι η «Ελληνοκεντρική Θεώρηση της Κρίσης» που εισηγούμαι. Και με αυτήν ακριβώς τη σειρά.

Αλλά θέλω να είμαι ξεκάθαρος, και εξ αρχής, σε ένα λεπτό σημείο: Το ότι βάζω ένα τέτοιο νέο πλαίσιο, ελληνοκεντρικό και φιλόδοξο όπως είπαμε, δεν σημαίνει ότι αναγκαστικά είναι και σωστό. Μπορεί κάλλιστα να είναι λάθος, ή ακόμη και μία μεγάλη μπαρούφα.

Τονίζω εδώ, όμως, και με έμφαση: αν δεν το δεις σαν πλαίσιο, εντελώς καινούργιο μάλιστα, δεν πρόκειται ποτέ να το αξιολογήσεις σωστά. Ούτε αν το απορρίπτεις, ούτε αν το αποδέχεσαι. Θα διαφωνείς ή θα συμφωνείς με κάτι που έχεις μισοκαταλάβει. Με κάτι που νομίζεις ότι λέω.

Κάπως πιο παραστατικά;

Φαντάσου να μιλάει κάποιος για εκβαρβάρωση από την πολιτισμικά καθυστερημένη Δύση π.χ. στη Βουλή. Κι ας μην συνεχίσει να λέει περί μεσότητας, Αριστοτέλη, Πλάτωνα –μέχρι μέτρον και Όμηρο. Και να έχει θέμα η συζήτηση π.χ. τα μνημόνια.

Πώς να βρεις λόγια να εξηγήσεις ότι είμαστε ικανοί για κάτι μακράν καλύτερο από τη διαχείριση της φτώχειας και την επαιτεία στις αγορές; Από εκεί που πηγαίνεις για υποβιβασμό, πώς να μιλήσεις για πρωτάθλημα;

Είναι τελείως ασύμβατη προσέγγιση. Είναι σχεδόν κινέζικα. Ακόμη και την απλή και  κατανοητή άποψη «Δεν είναι άρρωστα τα άτομα. Είναι το σύστημα.», θα την έκοβε το προεδρείο ως εκτός θέματος.

Δεν είναι καθόλου απλό πράγμα το να ξεφύγεις από την τρέχουσα θεματολογία, από το τρέχον επίπεδο σκέψεως. Γι’ αυτό και είναι πιθανό να συμφωνήσεις μαζί μου, επειδή απλώς σου καλάρεσε κάτι που είπα εναντίον κάποιου.

Κάτσε μισό λεπτό: εσύ με ποιόν είσαι;

Με κανέναν. Είμαι με το σωστό, όπως το αντιλαμβάνομαι. Αλλά, κυρίως, είμαι αλλού. Εισηγούμαι δημιουργικές επαναστατικές λύσεις, πρωτάκουστες. Κι αν το καλοψάξεις, κανένα κόμμα δεν θα μπορούσε να δικαιολογήσει αντιρρήσεις του σε αυτά που προτείνω.

Για βάστα: Λες να συγχωρήσουμε τα ασυγχώρητα;

Κατ’ αρχήν, αυτό που σε παραξενεύει το έχει πει άλλος. Νίκος Καλογερόπουλος, γνωστός στο εξωτερικό και το internet ως Nicolas Kaloy. Αυτός από τον οποίο αισθάνομαι ότι παρέλαβα την σκυτάλη. Δες πώς τον αποχαιρέτησα τον Νοέμβριο του ’15 από την ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ: «Νίκος Καλογερόπουλος, ο Δάσκαλος της Αλήθειας».

Θα το δω. Επί της ουσίας;

Κατά τη γνώμη μου, υπάρχει ένα λεπτό ζήτημα, ως προς τα ασυγχώρητα που λες. Με δύο άκρες.

Αφ’ ενός, στη μία άκρη, δεν είναι και τόσο δόκιμο να κατηγορείται ο οιοσδήποτε γιατί απλώς δεν σκέφθηκε επαναστατικές αλλαγές.

Αφ’ ετέρου, στην άλλη άκρη, υπάρχει μία σημαντική σκοπιμότητα. Κάποιοι που θα καταλάβουν, έστω και τώρα, ότι είναι όλο το σύστημα σάπιο, και υπάρχει λύση με ανώτερο σύστημα, κ-α-ι θελήσουν να συμβάλουν στην ανατροπή αυτού του σάπιου συστήματος, αξίζουν κάτι καλύτερο από το ανάθεμα.

Κάπου ανάμεσα, υπάρχει η πραγματικότητα. Και η δικαιοσύνη. Τα ελαφρυντικά της πλάνης και της έμπρακτης μεταμέλειας. Και είναι ένας γενικός προβληματισμός, για εφαρμογή κατά περίπτωση.

Προτρέχουμε κάπως, βέβαια. Λες και νικήσαμε κιόλας δηλαδή, και στήσαμε λαϊκά δικαστήρια. Αλλά καλό είναι να βάζουμε από τώρα κάποιες προτεραιότητες. Κάπως πρέπει να βρούμε δρόμο για το μέλλον των παιδιών μας.

Αυτό κι αν είναι αναπλαισίωση…

Ε ναι. Κάθε θερμοκέφαλος βλέπει μόνον αντιπάλους και αίματα.

Η «μήνις» που μου έλεγες στην προηγούμενη συζήτησή μας.

Ακριβώς. Δες και το βασικό μας δίλλημα –πάντα κατά τη γνώμη μου!– σε ένα παλαιότερο άρθρο: «Μήνις ή μήτις ;»

Να σημειώσω ότι, σύμφωνα με τις νεώτερες σκέψεις μου, μήτις είναι η πείρα.

Και θα έπρεπε, λες, να συμφωνούν όλα τα κόμματα μαζί σου;

Θεωρητικά, ναι. Όσοι, δηλαδή, δεν βάζουν προτεραιότητα το μπαϊράκι και την καρέκλα.

Υπάρχουν και τέτοιοι στα κόμματα σήμερα;

Σίγουρα έχουν «μαϊντανούς». Το κυριότερο, όμως, είναι ότι η αδυσώπητη κρίση οδηγεί πολλούς κατά εκεί. Ακόμη και η αθλιότητα, έχει όριο το δράμα.

Ο.κ. Θεωρητικά, όμως, πώς θα συγκλίνουν;

Leibnitz: Όλες οι φιλοσοφίες είναι σωστές σε αυτό που βεβαιώνουν, και λανθασμένες σε αυτό που παραλείπουν. Κάπου εκεί, μπαίνει και η «Θεωρία της Ολοκληρώσεως» του Καλογερόπουλου. Συνθετικά, σε νέα ποιότητα.

Να γυρίσουμε στο θέμα μας. Τι το δύσκολο έχει ο εγκέφαλός μας με την αναπλαισίωση;

Μπαίνεις στο super market της γειτονιάς σου.

Ναι γειά σου.

Και, εκεί στα ράφια με τα πρόχειρα ρούχα, βρίσκεις μία μαύρη σινιέ τουαλέτα. Την έχεις ζαχαρώσει πανάκριβη στην ακριβή μπουτίκ που περνάς μόνον απέξω. Την αγοράζεις, σε τιμή super market γειτονιάς;

Σιγά μην χάσω τέτοια ευκαιρία. Θα κάνω και παζάρια –πλάκα με κάνεις;

Άρα προσπαθώ να σου εξηγήσω κάτι που –έτσι τουλάχιστον φαίνεται– ξέρεις. Γι’ αυτό και δεν το καταλαβαίνεις. Νομίζεις ότι σου εξηγώ κάτι που δεν ξέρεις. Εκεί μπερδεύεσαι.

Μα δεν μπερδεύομαι. Γιατί το λες αυτό;

Ο.κ. Να τα βάλουμε σε μία σειρά.

Πρώτα απ’ όλα, δεν μιλάμε για μία συνηθισμένη αναπλαισίωση. Είναι άλλης κλίμακας αναπλαισίωση. Πρόκειται για άλλη κοσμοθεωρία, όχι απλώς για ένα καινούργιο πλαίσιο.

Ξαναλέω: μπορεί κάλλιστα να είναι λάθος κοσμοθεωρία. Αλλά είναι κοσμοθεωρία. Θα την βρεις, δηλαδή, σε άλλο super market. Όχι σε άλλο ράφι.

Είναι ένα νέο πλαίσιο πλαισίων δηλαδή;

Ακριβώς. Αλλά και κάτι ακόμη: είναι αναπλαισίωση σε μεγάλο βάθος χρόνου. Σε θέματα που θεωρούνται από αιώνες εξαντλημένα.

Τι εννοείς ακριβώς;

Δες, λόγου χάριν, τι γράφει ο Δημήτρης Λιαντίνης (ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ – Η γλώσσα μας και τα σχολειά, ΒΙΒΛΙΟΓΟΝΙΑ, σελ.80): «Στη μακρά ερμηνεία που έγινε, ο κάθε αρχαίος έχει αφήσει τη μορφή του πέτρα. Και δεν αλλάζει.»

Τουτέστιν: Ένα επαναστατημένο πνεύμα σαν τον Λιαντίνη, βλέπει ότι τέλος οι ερμηνείες. Ό,τι ήταν να καταλάβουμε από τους αρχαίους, το καταλάβαμε.

Κι εσύ λες να ξαναδούμε τα θεμέλια.

Καταλαβαίνεις –ναι, ακριβώς– για τι ανατροπή μιλάμε. Όπως, επίσης, και για τι μεγέθους αντίστοιχη εξοικείωση μιλάμε. Πόσο γερά εγκαθιδρυμένες αντιλήψεις πάω να ανατρέψω.

Τι είναι ακριβώς εξοικείωση;

Ένα απλό παράδειγμα εξοικείωσης, είναι το «φαινόμενο του αεροδρομίου».

Μετακομίζεις σε ένα σπίτι κοντά σε πολυσύχναστο αεροδρόμιο. Στην αρχή, δεν μπορείς να ησυχάσεις. Σε ένα μήνα πάνω-κάτω, όμως, δεν ακούς καν τα αεροπλάνα που μουγκρίζουν πάνω από το κεφάλι σου.

Αυτή είναι η προσαρμογή. Έτσι λειτουργεί το παλιό πλαίσιο, το γνωστό και οικείο. Σαν τον θόρυβο των αεροπλάνων. Σαν ένα λάθος που το έχεις συνηθίσει. Και ούτε καν μπορείς να διανοηθείς ότι είναι λάθος.

Και τι σημαίνει εξοικείωση για τον εγκέφαλό μας;

Αν μου επιτρέπεται να εκλαϊκεύσω την Νευροφυσιολογία, ο εγκέφαλός μας είναι σαν ένα παχύρευστο υλικό. Μισοστεγνωμένη λάσπη. Κάτι μεταξύ στερεού και υγρού.

Αυτά, λοιπόν, που συνηθίζουμε να κάνουμε, είναι σαν καλοστρωμένες λωρίδες πάνω σε αυτή τη λάσπη. Πάνω σε αυτές τις καλοστρωμένες λωρίδες, κινείσαι με άνεση. Αν θέλεις άλλη διαδρομή, θα πρέπει να στρώσεις λωρίδα.

Είναι αυτό που λένε ότι «μας έχουν βάλει τα μυαλά σε ράγες». Πάνω στις ράγες, κινείσαι με άνεση. Έξω από τις ράγες, είσαι για μπελάδες. Αλλά φευ! πάνω στις ράγες πας μόνον εκεί που πάνε ράγες.

Και πώς καλοστρώνουμε νέες λωρίδες στον εγκέφαλό μας;

Εξαρτάται. Κατόπιν εορτής, συνηθίζουμε θέλοντας και μη. Όπως συνηθίζουμε την βουή του αεροδρομίου. Εγκαίρως, μόνον με γερή προσπάθεια. Πρωτοπόρα.

Έτσι κι αλλιώς, δεν είμαστε όλοι οι άνθρωποι ίδιοι. Αλλά, στις μεγάλες αλλαγές, η διαφορά είναι χαώδης. Στην κρίση, λοιπόν, κάποιοι ψάχνουν ανήσυχα για το μέλλον, και κάποιοι αναγορεύουν φιλοσοφία την αποδοχή του τέλματος.

Ιδίως στην τέχνη, η δυστυχία πουλούσε πάντοτε. Στις μέρες μας, θησαυρίζει.

Κάτι πιο χειροπιαστό;

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι αντιστροφές τάσης στο χρηματιστήριο. Άλλοι είναι «βέβαιοι» για την συνέχισή της, παρότι έχει ήδη ολοκληρωθεί οφθαλμοφανής σχηματισμός αντιστροφής. Ούτε που παίρνουν χαμπάρι το δούλεμα ψιλό γαζί από τα Μ.Μ.«Ε.»

Άλλοι το καταλαβαίνουν εγκαίρως, λίγο πριν – λίγο μετά.

Κι άλλοι, αρκετά καλά, ξέρουν που θα γυρίσει. Και πότε.

Κομπλιμέντα ψάχνεις πάλι.

Στα μάτια σου.

Παρεμπιπτόντως, τι θα γίνει με τα …ψιλοπράγματα που λέγαμε;

Θέλει δουλίτσα κάποιων μηνών. Αλλά και τα τωρινά εργαλεία, τολμώ να είπω, δεν είναι και του πεταματού.

Αλίμονο. Συνολικά, πώς είναι η διαδικασία της αναπλαισίωσης;

Όπως στην Οδύσσεια και τον αναγνωρισμό του Οδυσσέα.

Κι αυτό το έχει μελετήσει ο Όμηρος;

Εμένα, φιλενάδα, το αντίθετο θα με εξέπληττε.

Διδάσκει, λοιπόν, ότι η αναπλαισίωση, ο αναγνωρισμός του Οδυσσσέα, είναι σε μεγάλο βαθμό προσωπικό θέμα. Ο καθένας, δηλαδή, αντιλαμβάνεται την μείζονα αλλαγή με τον δικό του τρόπο. Με τα δικά του σημάδια, στο δικό του χρόνο.

Σκέψου ότι η Ελένη αναγνώρισε τον Τηλέμαχο, από την ομοιότητα με τον πατέρα του. Αλλά και τον ίδιο τον Οδυσσέα στην Τροία, ντυμένο ζητιάνο. Και η Πηνελόπη δεν τον αναγνώριζε –υπό άλλες συναισθηματικές συνθήκες– ενώ της το έλεγαν.

Ο Οδυσσέας έδωσε πραγματικό ρεσιτάλ στην μεταχείριση της διαφορετικότητας. Εκεί, κατ’ εξοχήν, αποδείχθηκε πολύμητις και πολύτροπος.

Και η γενική διαδικασία αναπλαισίωσης;

-          Εντοπισμός αντίφασης

-          Θεωρητική σύλληψη

-          Εξουδετέρωση αναστολών

-          Απόφαση συμμετοχής

-          Δράση.

Εξπλαίην πλζ

Ξεκινάμε αντιλαμβανόμενοι ότι κάτι δεν ταιριάζει με το παλιό πλαίσιο που έχουμε ακόμη στο μυαλό μας. Εντοπίζουμε την αντίφαση. Βλέπουμε, δηλαδή, ότι το μοντέλο που έχουμε δεν ταιριάζει απολύτως με την πραγματικότητα. Ή ότι δεν μας εξυπηρετεί το παλιό –π.χ. η σημερινή «δημοκρατία».

Πού δυσκολεύεται ο εγκέφαλός μας;

Σε όλα. Διαρκώς, ψάχνει για ευκαιρίες να γυρίσει στο παλιό πρότυπο. Να τα βολέψει με μικροαλλαγές. Χωρίς αλλαγή πλαισίου.

Είναι «μαγικός» ο τρόπος που το εξηγεί αυτό ο Όμηρος. Η Πηνελόπη του, στην πανέμορφη ραψωδία χ, είναι ό,τι πιο παραστατικό σε αυτό το πίσω-μπρος. Αν το θες σε κρεμούλα, δες το βιβλίο μου «Ελένης απόλογος», αλλά και μία πρώτη ιδέα στο άρθρο «Απέναντι στο Ομηρικό Ψυχογράφημα».

Η σύγχρονη επιστήμη, πώς το βλέπει;

Η Θεωρία της Αντιλήψεως (Perception theory) υποδεικνύει ότι βέλπουμε αυτό που περιμένουμε να δούμε. Ας πούμε, διαβάζει κανείς «βλέπουμε», ενώ γράφει «βέλπουμε». Σωστά;

Αλλά, και η προχωρημένη Νευροφυσιολογία βεβαιώνει ότι βλέπουμε με πρότυπα. Έχουμε δηλαδή την εικόνα-πρότυπο ενός δένδρου ή ενός αυτοκινήτου, και βλέπουμε το δένδρο ή το αυτοκίνητο με βάση το πρότυπο που έχουμε στο μυαλό μας.

Η όρασή μας, δηλαδή, είναι πολύ πιο πολύπλοκη διαδικασία από αυτά που μας μαθαίνουν στο σχολείο, με τις οθόνες και τα ανεστραμμένα είδωλα. Και ξεκινάει από το ΤΙ είναι αυτό που βλέπουμε. Ξέχωρα, σε τελείως άλλο εγκεφαλικό κέντρο, αντιλαμβανόμαστε το ΠΩΣ είναι αυτό που βλέπουμε.

Καταλαβαίνεις, όταν είναι τόσο πολύπλοκη η όραση, τι γίνεται με την θεωρητική αντίληψη.

Ώστε βλέπουμε αλλού το ΤΙ ΕΙΝΑΙ και αλλού το ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ;

Τυφλός, εντελώς τυφλός με τα γνωστά κριτήρια, βάζει φάκελο σε σχισμή ταχυδρομείου. Είπες κάτι;

Πού το βρήκες αυτό γραμμένο;

«Φαντάσματα στον εγκέφαλο – Εξερευνώντας τα μυστήρια του νου»

Β.Σ. Ραματσάντραν & Sandra Blakeslee

Μετάφραση Θανάσης Ντινόπουλος

Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης – 2004

Άλλο και τούτο. Εσύ, διαβάζεις και Νευροφυσιολογία; Εγώ σε είχα για ρεμάλι των χρηματιστηρίων και του Facebook.

Ιδού, λοιπόν, μία ακόμη αναπλαισίωση που έχεις μπροστά σου.

Ό,τι πείτε μεσιέ. Λέει κάτι ο Ραματσάντραν και για την αναπλαισίωση;

Έχει ολόκληρο κεφάλαιο. Δεν σου λέω ποιό, για να διαβάσεις σωστά το βιβλίο: από τους προλόγους. Να μπεις καλά στο νόημα. Χώρια που είναι συναρπαστικό ανάγνωσμα.

Με δικά σου λόγια;

Η αναπλαισίωση, η «αλλαγή προτύπου» στο βιβλίο, έχει έναν μεγάλο αντίπαλο: το αριστερό μας εγκεφαλικό ημισφαίριο. Αυτό που –μεταξύ άλλων– φροντίζει για την συνοχή του Εγώ μας.

Χωρίς αυτή τη συνοχή, είμαστε φτερά στον άνεμο. Χρειαζόμαστε, ανά πάσα στιγμή, ένα σύστημα πεποιθήσεων. Δεν είναι για να αλλάζει το σύστημα πεποιθήσεων από τη μία στιγμή στην άλλη.

Αλλά μία αναπλαισίωση, προφανώς, έχει μεταβατικές διαδικασίες. Ο «στρατηγός» μας, το αριστερό μας εγκεφαλικό ημισφαίριο δηλαδή, διαβλέπει τους μεταβατικούς κινδύνους απώλειας ελέγχου της ζωής μας. Γι’ αυτό πολεμάει κάθε αλλαγή προτύπου. Και φθάνει να αποκλείει σκληρά τα ανησυχητικά μηνύματα αντιφάσεων, που στέλνει το δεξιό ημισφαίριο.

Έχει στο βιβλίο κλινικά περιστατικά, αλλά και λύσεις απλές, που σε αφήνουν με ανοικτό το στόμα. Δες πώς περιγράφω μερικά, σε ένα απόσπασμα από τη διάλεξή μου στο Κιάτο στις 1 Ιουνίου 2011: «Όλα είναι στο μυαλό ! - YouTube»

Και το δεξιό ημισφαίριο τι κάνει;

Πολλά και διάφορα. Πρώτα απ’ όλα, όταν καταφέρει να πάρει το πάνω χέρι, θέλει να τα αλλάξει όλα. Εδώ και τώρα, και χωρίς ιδιαίτερη προσοχή. Χωρίς την συνοχή που δίνει το αριστερό.

Δύσκολα αντιλαμβάνεται και τι είναι το ντόμινο αλλαγών. Ότι δηλαδή, αν αλλάξεις κάτι, αυτόματα αλλάζει και κάτι άλλο. Και πάει λέγοντας. Αυτό το ντόμινο αλλαγών, πολύ απλά, το δεξιό ημισφαίριο το υποτιμά, ενώ το αριστερό το υπερτιμά. Ενθουσιασμός / φόβος.

Και πώς προκύπτει ανατροπή με συνοχή;

Με την αρμονική συνεργασία των δύο εγκεφαλικών μας ημισφαιρίων.

Η λεγόμενη «Αναθεώρηση του χάρτη», χρειάζεται τις δεξιότητες και των δύο, και σε συνεχές πέρα-δώθε. Το ίδιο, με τη συνεχή και αρμονική συνεργασία δηλαδή, γίνεται και ο σχεδιασμός του οράματος. Μαζί, πάει και το όραμα για τη διαδικασία της αλλαγής.

Μετά τον σχεδιασμό, στη δράση, αναλαμβάνει τα ηνία το αριστερό. Αλλά πάντα είναι χρήσιμη η κριτική ματιά του δεξιού.

Οι αναστολές;

Κατ΄ αρχήν, θα πρέπει να τις βλέπουμε ως ένα φυσιολογικό φαινόμενο. Είναι απαραίτητοι οι «Αμυντικοί μηχανισμοί του Εγώ». Είναι υγιές φαινόμενο, δηλαδή, ο φόβος της αλλαγής. Αλλά μέχρις ενός σημείου.

Μέχρι ποιού σημείου;

Εκεί σε θέλω. Εκεί φαίνεται ποια μυαλά δουλεύουν, και ποια δεν δουλεύουν. Δεν υπάρχει, καλή μου, τυφλοσούρτης. Ούτε βεβαιότητα.

Μήπως είναι πολύ βαριά φιλοσοφία όλα αυτά;

Ναι, αλλά για ποιους; Ξέρεις που λέει «Αμαθία μεν θράσος, λογισμός δε όκνον φέρει»;

Στα λόγια μου έρχεσαι. Μας βουλιάζει ο λογισμός. Νύσταξα με τις φιλοσοφίες σου.

Τα θέλει και εσένα ο οργανισμός σου. Πάρε να ‘χεις:

Εισπράττω.

Πρώτον, δεν είναι καθόλου κακό να πας για ύπνο. Ο εγκέφαλός σου, χρειάζεται χρόνο. Για ανασυγκρότηση του συστήματος πεποιθήσεων. Και την καλύτερη δουλειά σε αυτό, την κάνει ο ύπνος. Αρκεί να σε ξυπνάει ο Μορφέας, όταν σε αφήνει από την αγκαλιά του, κι όχι κάποιο ξυπνητήρι, ή κάποιο «επείγον» τηλεφώνημα.

Μωρέ τι όμορφα που τα λες… Δεύτερον;

Δεύτερον, αν έχεις λύση με ελαφριά φιλοσοφία, ή και με καθόλου φιλοσοφία, κακώς χάνεις το χρόνο σου με εμένα.

…

Τρίτον, να προσέχεις τον εγκλωβισμό. Το «σπήλαιο» του Πλάτωνα, αν το έχεις ακουστά.

Εγκλωβιζόμαστε στο γνωστό και το οικείο;

Άπαιχτη. Εγκλωβιζόμενοι, μάλιστα, ανεχόμαστε διαρκώς και χειρότερα.

Κοντεύεις;

Και, τέταρτον, αυτό για το θράσος και τον όκνον, δεν ισχύει για «εμάς». «Γιατί υπερέχουμε από τους άλλους και ως προς αυτό: ότι δηλαδή εμείς οι ίδιοι τολμούμε να υπολογίσουμε για όσα πρόκειται να επιχειρήσουμε».

Ισχύει, δηλαδή, μόνον για τους άλλους. Ψάξ’το, προκομμένη μου, όλο μαζί το απόσπασμα, στον «Επιτάφιο» του Περικλή.

Εκεί που λέει και το «φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας»;

Ακριβώς.

9 Σεπτεμβρίου 2018

Κώστας Τζαναβάρας