Για την Εθνική Χειραφέτηση

Εθνική Χειραφέτηση, λοιπόν. Αλλά, δεν είναι παιγμένο το έργο;

Κάτι παραπάνω είναι: χίμαιρα. Απραγματοποίητο όνειρο γενεών. Φθάνουμε κάθε τόσο στη βρύση, και νερό δεν πίνουμε.

Επομένως, πού βασίζεις την αισιοδοξία σου;

Σε θεμελιώδεις διαφορές στο ΤΙ και το ΠΩΣ. Στο πρωτάκουστο των ιδεών.

Είναι αυτό επαρκής λόγος επιτυχίας;

Όχι βέβαια.

Τότε, τι δεν καταλαβαίνω;

Ως συνήθως, το τι ακριβώς ισχυρίζομαι. Δεν πάει το μυαλό σου στις σημαντικές λεπτομέρειες. Αυτές που κάνουν τη διαφορά. Ξέρεις να τις ξεχωρίζεις;

Είσαι ψυχοβγάλτης αδερφάκι μου…

Έχω τους λόγους μου. Πρώτα απ’ όλα, για να αραιώνουμε με τους δήθεν και τους βιαστικούς.

Πες μου κάτι: τί από τα δύο υποστηρίζω, κατά την γνώμη σου;

[1] Αυτή η προσπάθεια θα πετύχει, επειδή είναι διαφορετική από τις άλλες.

[2] Η αποτυχία των προηγουμένων προσπαθειών, δεν προδικάζει την τωρινή προσπάθεια, γιατί αυτή είναι διαφορετική.

Ο.κ. Δεκτό. Αν μη τι άλλο, λοιπόν, να το δούμε. Ποια είναι η βασική διαφοροποίησή σου;

Η χειραφέτησή μας από την κλασσική αρχαιότητα. Μέχρι τώρα, τους βλέπαμε με δέος. Στη συνέχεια, ευλόγως, με δέος βλέπουμε και τους δυτικούς.

Ο τελικός στόχος, αν το θες κι αλλιώς, είναι όχι να μιμηθούμε τους κλασσικούς, αλλά να τους ξεπεράσουμε. Η –μέχρι τώρα– αδυναμία μας να τους αμφισβητήσουμε, είναι που καθιστούσε θνησιγενείς τις προσπάθειες να χειραφετηθούμε από τους δυτικούς.

Επί της ουσίας, και η δυσανεξία μας για κάθε συζήτηση σχετικά με το σαράκι της φυλής. Είναι αυτό που έφερε την υποδούλωσή μας στους Ρωμαίους –το ξεχνάμε.

Θες σε μια φράση όλη τη χιμαιρική μας περιπέτεια; «Πολλών ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω» –ομηριστί. Είναι στην αρχή της Οδύσσειας, αλλά στην ουσία είναι το συμπέρασμά της. Δεν είναι τυχαίο ότι φέρνει σε αμηχανία τους μεταφραστές.

Εσύ, πώς θα το απέδιδες;

Θα έδινα μία ακόμη πιο πυκνή ελέυθερη απόδοση του νοήματος στην νεοελληνική: «Γνώρισε πολλά, και κατάλαβε». Κι αυτό ακριβώς το προαπαιτούμενο βάζω στην χειραφέτησή μας: τι καταλάβαμε.

Έχουμε να αντεπιτεθούμε στην γνωστή πολιτική ισοπέδωσης προς τα κάτω. Είναι σκόπιμη ενέργεια, με κυκλώπεια χαρακτηριστικά. Και είναι ύπουλη επίθεση στον Ελληνισμό. Όχι μόνον γιατί υποβαθμίζει το βασικό μας κίνητρο, την αριστεία, με το οποίο –στο κάτω της γραφής– φέραμε στον πλανήτη τον πολιτισμό που ξέρουμε.

Περισσότερο, είναι γιατί τείνει να ευνουχίσει ένα βασικό συγκριτικό μας πλεονέκτημα:  τις μονάδες μας. Χαρακτηριστικό και κρίσιμο θέμα, είναι το πολιτικό μας σύστημα. Εκ κατασκευής, προϋποθέτει να μπεις σε ένα κοπάδι. Αυτό και μόνον, είναι αργός θάνατος για την Ελλάδα.

Πιστεύω ότι, χωρίς να χειραφετηθούμε από αυτό, η όλη προσπάθεια θα είναι σκορδαλιά χωρίς σκόρδο.

Αλλά, πιστεύω ότι άλλο πάει πρώτο. Και είναι μία βασική αρχή της Ιπποκρατικής Ιατρικής.

Δεν πάει σε κάποια το μυαλό μου.

Πριν γιατρέψεις κάποιον, δες αν έχει σκοπό να κόψει τις συνήθειες που τον αρρωσταίνουν.

Άρα, βλέπεις να εγκαταλείπουμε νοσηρές συνήθειες που κληρονομήσαμε από την κλασσική αρχαιότητα;

Ακριβώς. Έχουμε, πολύ απλά, να απαντήσουμε στο κρίσιμο ερώτημα: φθόνος ή άμιλλα; Είναι κρίσιμο ζήτημα. Χρειάζεται να καταφέρουμε να μάθουμε να μετατρέπουμε τις ενστικτώδεις ανταγωνιστικές διαθέσεις σε συνειδητό συναγωνισμό.

Είναι χαρακτηριστικό εθελοτυφλίας, αντιθέτως, το ότι οι διάφοροι με τις κλασσικές σπουδές, ουδόλως πήρατε χαμπάρι το «καμπανάκι» που χτύπησε ο Περικλής στον περίφημο «Επιτάφιο»; Διαβάζετε μόνον τους ύμνους.

Εκτός από τον Όμηρο, δηλαδή, λες ότι χτύπησε καμπανάκι κι ο Περικλής;

Ναι, καλή μου. Τρεις φορές αναφέρεται επί λέξει στον φθόνο. Σου θυμίζω ότι είναι λόγος προς τιμήν των νεκρών του 1^ου χρόνου του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Αυτό το θυμάμαι.

Αρχή-αρχή, λοιπόν, τους πετάει στα μούτρα το εξής απίστευτο: μην φθονήσετε τους νεκρούς για τα επιτάφια εγκώμια.

Και, στη συνέχεια, ενώ πλέκει το εγκώμιο στις αρετές των Αθηναίων και τους δημοκρατικούς θεσμούς της Αθήνας, σιωπά για έναν δημοφιλή θεσμό. Προφανώς, τον παρέλειψε ηθελημένα.

Δεν λέει λέξη, σκέψου, για τον θεσμό του εξοστρακισμού.

Μάλιστα. Κατάλαβα. Πώς να επαινέσει την εξορία π.χ. του Μιλτιάδη; Άσε του Αριστείδη…

Σωστά.

Αν, λοιπόν, λέω καλή μου, αν ξανασκεφθείς τον φθόνο και τον εξοστρακισμό, ως ζωντανά και διαχρονικά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας, ως προβλήματα που μας φέρνουν πλέον στην εθνική ατίμωση, καθώς εμποδίζουν την συσπείρωση των άξιων, θα καταλάβεις ότι είμαστε πολύ κοντά στα κόλλυβα του ελληνισμού. Αν δεν αλλάξουμε συμπεριφορά –εννοείται. Και εγκαίρως.

Με τον τρόπο του, το λέει κι ο Ιπποκράτης –θυμίζω.

Και τα χάλια που βρισκόμαστε;

Θα αναγεννηθούμε –υποστηρίζω– όχι ΑΝ ΚΑΙ είμαστε στα χάλια που λες, αλλά ΕΠΕΙΔΗ είμαστε σε αυτά τα χάλια. Στο αδιέξοδο. Και, μάλιστα, ίσως πάμε κι ακόμη παρακάτω για το αδιέξοδο.

Μεταφορικά, έχει ειπωθεί και ως εξής: η κρίση, ή θα μας κάψει σαν κάρβουνο, ή θα μας μεταμορφώσει σε διαμάντι. Τρίτη περίπτωση, γιοκ.

Έχεις θέμα –σίγουρα. Πιστεύεις, όμως, ότι θα ασχοληθεί κανείς;

Κατά πρώτον, υπάρχει ένα θεωρητικό πρόβλημα. Κάποιος έχει πει την εξής μπαρούφα: «Οι μεγάλοι άνθρωποι, ασχολούνται με ιδέες. Οι μεσαίοι άνθρωποι, ασχολούνται με γεγονότα. Οι μικροί άνθρωποι, ασχολούνται με τους άλλους.»

Και γιατί παρακαλώ το λες μπαρούφα;

Εν μέρει, είναι όντως σωστό. Δεν είναι καλό να χάνεσαι στα γεγονότα, ούτε και να το ρίχνεις στο κουτσομπολιό. Αλλά καταλήγουμε με τους μεγάλους ανθρώπους στην κοσμάρα τους. Ιδέες, χωρίς καμία σχέση με τα γεγονότα και τους άλλους.

Πλάτωνας ο διδάξας.

«Κούραση, τύπος, πόζα» οι «θυρεοί» της Ακαδημίας μας, κατά Λιαντίνη.

Ξαναρωτάω: Πιστεύεις ότι θα ασχοληθεί κανείς;

Θα γίνω ακόμη πιο ωμός. Δεν είναι ώρα, σίγουρα, για μισόλογα και υπεκφυγές.

Δώσε βάση: Μπορεί κάποιος να δώσει τέλος στη ζωή του. Αυτοθέλητα. Π.χ. πέφτοντας από βράχο, ή καταπίνοντας δηλητήριο. Δεν μπορεί, όμως, να αφήσει τον εαυτό του να πνιγεί, και μάλιστα σιγά-σιγά, ενώ ξέρει κολύμπι. Αναλαμβάνει δράση το ασυνείδητο.

Πιστεύεις, λοιπόν, ότι σήμερα «δεν ξέρουμε κολύμπι»; Ότι δεν ξέρουμε τίποτα για το σαράκι της φυλής; Για τους βαθύτερους λόγους της κρίσης;

Να στο ξεκαθαρίσω, ευθέως: είναι άλλο να λες «έτσι είμαι εγώ», και να συμπληρώνεις «κι ας πεθάνω». Κι άλλο να πεις το «έτσι είμαι εγώ» όταν βλέπεις κατάματα τον θάνατο. Άλλο τα λόγια τα παχιά, κι άλλο η πραγματικότητα.

Από εκεί και πέρα, απομένουν λεπτομέρειες. Κυρίως, όμως, απομένει να εντοπισθεί και συνειδητά η πλάνη ως προς το ακριβές δίλλημα.

Αυτόν τον εντοπισμό της πλάνης, τον επιβάλλουν οι περιστάσεις. Η δυναμική τους. Πρώτα ασυνείδητα, μετά συνειδητά. Είναι θέμα μόνον χρόνου. Και είναι ένα ζήτημα αν μπορούμε να τον επισπεύσουμε.

Τελικά δεν κατάλαβα. Σε ποιους απευθύνεσαι;

Το έχω γράψει: «Απευθύνομαι σε όσους αισθάνονται ότι έχουν συμφέρον να με διαβάζουν. Απολύτως τίποτα άλλο.»

Μάλιστα. Χαιρετίσματα.

Ο καθένας κάνει τις επιλογές του. Κι εγώ λούζομαι τις δικές μου.

Και ποια πιστεύεις ότι είναι η αιτία του φθόνου;

Η βλακεία. Συγκεκριμένα, η βλακεία στην διαχείριση του φθόνου.

Ο φθόνος είναι –στη βάση του– κάτι απολύτως φυσικό. Είναι το ανταγωνιστικό μας ένστικτο. Είναι απολύτως φυσικό να αισθάνεσαι μία –ακόμη και άγρια– αντίδραση στην υπεροχή του άλλου. Ή της άλλης. Σωστά;

Αλλά, το ζήτημα είναι τι κάνεις παρακάτω, πως το διαχειρίζεσαι. Και, για μία ακόμη φορά, προκύπτει το ερώτημα: «μέχρι ποιού σημείου;»

Εδώ σε θέλω –σε πρόλαβα;

Ναι αστέρι μου. Είμαστε –συνεχίζω–  να αποφασίσουμε τι είναι φυσιολογικό και τι είναι μη φυσιολογικό. Και το όριο, ατυχώς, δεν είναι φράχτης. Ούτε τυφλοσούρτης. Είναι κάτι που χρειάζεται να το κρίνουμε. Ίσως, και κατά περίπτωση.

Με ποιο κριτήριο, κατά την γνώμη σου;

Το συμφέρον μας, αλλά υπό την ευρεία έννοια.

Κάποιος που παρασύρεται άβουλος από τον φθόνο του, πιθανότατα βλέπει πολύ στενά το συμφέρον του. Το τονίζω: πιθανότατα.

Άσε με να σε ζορίσω λίγο, όμως, με την κινέζικη ματιά περί του κοινού συμφέροντος, αλλά και για τη σχέση του με το ατομικό. Υπάρχει –πάντα κατά τη γνώμη μου!– και σε αυτό το θέμα πλάνη.

Αλήθεια, μια και το ‘φερε η κουβέντα, γιατί με τσαντίζουν τα κινέζικα που αραδιάζεις κάθε τόσο;

Γιατί δεν πολύ-σηκώνουν αντιρρήσεις. Εσύ ρώτησες –μην με κοιτάς τοιουτοτρόπως. Παρεμπιπτόντως: έχω ορισμένες αντιρρησούλες, όχι πολλές, που θα τους έκαναν να νιώσουν τι εστί «Ο άλλος μεγάλος πολιτισμός», ο Σι Λα. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας τώρα.

Κινέζικη σοφία, εκδόσεις Οδυσσέας, λοιπόν: «Ό,τι είναι καλό για την κυψέλη, είναι καλό και για τη μέλισσα». Πώς σου ακούγεται;

Θαυμάσιο. Να φροντίζουμε την κυψέλη μας. Μη μου πεις ότι θα το σχολιάσεις κιόλας.

Ό,τι δ-ε-ν είναι καλό για τη μέλισσα, δ-ε-ν είναι καλό και για την κυψέλη. Πώς σου ακούγεται;

Για δικό σου μου ακούγεται. Και διαφορετικό. Σαν να επιστρέφουμε στα συμφεροντάκια μας, ένα πράμμα…

Κοριτσάκι μου καλό και όμορφο, λέω κάτι ακριβώς ισοδύναμο, ως αντιθετοαντίστροφο, με το κινέζικο που συμφώνησες αβίαστα. Εκτός αν διαφωνείς με την Λογική του Αριστοτέλη…

Ουπς. Ακριβώς ισοδύναμο;

Απόδειξη απλή, δια της εις άτοπον απαγωγής: Αν ήταν καλό για την κυψέλη, θα ήταν –όπως είπαμε–  καλό και για τη μέλισσα. Αντίφαση –οέο;

Βάστα μισό λεπτό: θες να πεις ότι, κάτι που είναι καλό για τους πολιτικάντηδες, είναι καλό και για την κοινωνία μας;

Πάλι μου τρέχεις, χωρίς να σε προλαβαίνει το μυαλουδάκι σου.

…

Η κινέζικη παροιμία μιλάει για μέλισσες, όχι για κηφήνες.

…

Πάμε στο προκείμενο, τώρα που κατάλαβες. Ξέρεις να ξεχωρίζεις τις μέλισσες από τους κηφήνες; Εγώ πιστεύω ότι ξέρεις.

Θα με κατηγορήσεις για κάτι;

Όχι βέβαια. Θα σε ρωτήσω κάτι, απλώς από ενδιαφέρον…

Όταν μία μέλισσα προσπαθεί για το καλό της κυψέλης, εσύ τι κάνεις;

Ευτυχώς που δεν με κατηγόρησες προκομμένε μου…

Θα σου απαντήσω, αλλά σε μία ερώτηση που δεν έκανες αυτή τη φορά.

Τι λέει ο Όμηρος; Άντε από εκεί εξυπνάκια. Το φύλαγα για το τέλος.

Με εκπλήσσεις, φιλενάδα, και δη ευχάριστα.

Κατ’ αρχήν, ο Όμηρος προβάλλει ιδέες, παραστατικά, αλλά ασχολείται και με τα γεγονότα και με τους άλλους. Διδάσκει με ρεαλιστικό μύθο. Και ασχολείται πολύ-πολύ σοβαρά με το τι συμβαίνει στην κοινωνία μας. Πρόκειται για ψυχογράφημα ολκής. Αποδίδει μοναδικά τα προτερήματά μας, αλλά και αναδεικνύει και τα ελαττώματά μας.

Μετά, επί της ουσίας, περί φθόνου, το ξανάπαμε. Ο Όμηρος βάζει πρώτη-πρώτη λέξη την «Μήνιν», το αποτέλεσμα του φθόνου. Και είναι τα Έπη μια ολόκληρη πραγματεία περί του φθόνου και των συνεπειών του. Είναι, όμως, ένα μέγα θέμα που λάμπει δια της απουσίας του στους προβληματισμούς των κλασσικών.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο είναι να τους υπερβούμε, και η διδασκαλία του Ομήρου είναι το πολύτιμο βοήθημα.

Αλλά –κι αυτό το είπαμε–  η Ομηρική Παιδαγωγική δεν έχει καμία σχέση με την σωκρατική εκπαίδευση. Ξέρεις, υποθέτω τη διαφορά. Και εντελώς συνειδητά, διαλέγεις για τα παιδιά σου την σωκρατική. Τι όχι;

Στο τέλος θα φας ξύλο. Θυμίσου το.

Επί του προκειμένου θέματος, με την μέλισσα που προσπαθεί για το καλό της κυψέλης, και το τι κάνει η/ο κάθε προκομμένη/ος, έχουμε την αποθέωση της ομηρικής τεχνικής αλλά και την απόλυτη και απλή λύση στο πρόβλημα.

Το πρόβλημά μας, σήμερα, είναι ότι δεν υπάρχει απήχηση. Δεν διαδίδουμε το σωστό, και ούτε καν το επιβραβεύουμε. Αυτό που αποδεχόμαστε ως σωστό –συνεννοηθήκαμε;

Μήπως, λοιπόν, εσύ που διδάσκεις Όμηρο, έχεις κάτι σχετικό να θυμηθείς;

Όταν παίζεις, και τόσο σαδιστικά μάλιστα, τη γάτα με το ποντίκι, να βράσω τις ιδέες σου. Θα σε έδιωχνα τώρα έξω απ’ το σπίτι μου. Ας όψονται οι περιστάσεις. Τέλος πάντων: ρίχτο.

Κι ήταν στη μέση εκεί δυό τάλαντα χρυσάφι απιθωμένο,

όποιος απ’ όλους φρονιμότερα μιλούσε να το πάρει.

Ιθύντατα, λοιπόν, βλέπω στο πρωτότυπο. Και είναι οι δύο πολιτείες που βάζει ο κακοποιημένος θεός Ήφαιστος στην καινούργια ασπίδα του Αχιλλέα.

Ακριβώς. Αν θες, ψάξε και το παρακάτω για την δεύτερη πολιτεία.

«Μια λέξη σου μου δίνει τη ζωή, και μια σου λέξη μου την παίρνει» –γιατί το θυμήθηκα;

Γιατί αυτό ακριβώς είναι –αντιστοίχως– να προσπαθήσουμε και να αποφύγουμε. Και, μάλιστα, όχι μόνον στην Ελλάδα. Στη χώρα μας, η διαδικασία είναι μη αναστρέψιμη, αλλά και με ελάχιστες δυνατότητες να επιταχυνθεί η Ελληνική Αναγέννηση. Ίσως δεν θα ήταν και καλό να επιταχυνθεί.

Ξέρεις, που λέει «Όταν το δάχτυλο έδειχνε το φεγγάρι, ο ηλίθιος κοίταζε το δάχτυλο»; Ε εδώ το δαγκώνουμε κι από πάνω. Αλλά, πιστεύω, όχι για πολύ ακόμη.

Ιθύντατα είποι, λοιπόν, εκτός Ελλάδος;

Ακριβώς.

Ασκήσεις ακριβείας στα …ψιλοπράγματα, σε συνδυασμό με φρόνιμες παρεμβάσεις στις midterms.

«Κι αν μας αντέχει το σκοινί, θα φανεί στο χειροκρότημα»…

Ε ναι. Ξαναπαιγμένο, βέβαια, το έργο –θυμάσαι με τις προεδρικές; Μεταξύ μας, by the way, έχω …πληροφορήσει, σχετικά με το θέμα που ψάχνουν, με email από 18 Ιουλίου, το Λευκό Οίκο.

Πάλι κλαις;

Φιλαράκι δεν υπάρχεις –έληξε.

Υπερβάλλεις, βέβαια, αλλά κι εγώ σ’ αγαπάω.

Θα επιχειρήσεις, επομένως, να σε καταλάβει η Αμερική;

Βλέπεις κι εκεί την «δίχα βουλή» του Ομήρου. Την δεύτερη πολιτεία του, σε ακραία «Έριδα».

Και, καλώς ή κακώς, εκεί είναι σήμερα η κορυφή της τροφικής αλυσίδας του πλανήτη. Της πνευματικής, ουδέποτε έφυγε από αυτόν εδώ το ρημαδότοπο.

30 Σεπτεμβρίου 2018

Κώστας Τζαναβάρας

Προηγούμενες «συνεντεύξεις»:

2/9 «Για την Ελληνική Αναγέννηση»

9/9 «Για την Αναπλαισίωση»

16/9 «Για την Ανατροπή»

23/9 «Για τη Μέθοδο»