Ο διάλογος εθνικής αυτογνωσίας και ο εορτασμός του 1821

Δοκίμιο επί της ουσίας και της διαδικασίας

Κατεβάστε το δοκίμιο σε .pdf
     Facebook
     Scribd
     Academia

Ο πρόλογος του δοκιμίου:

ΕΚ ΒΑΘΕΩΝ

Αν βρίσκαμε τρόπο να ρωτήσουμε το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, πώς να γιορτάσουμε τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, είναι -φρονώ- βέβαιο ότι δεν θα έλεγε τίποτα σχετικό με γιορτές, λόγους και παρελάσεις.

Η απάντησή του, δεν θα μπορούσε να παραγνωρίζει το ζοφερό παρόν. Είναι βέβαιο.

Δεν έκλεισε ποτέ τα μάτια του απέναντι στην πραγματικότητα, ούτε  "μάσησε" ποτέ τα λόγια του. Μαντεύω: "κοιτάχτε να ξαναλεφτερώστε την Πατρίδα".

Δευτερώνοντας τα λόγια του, δεν θα παρέλειπε να συστήσει συνετά "κοιτάχτε να μονιάσετε", όπως και να επιστήσει την προσοχή μας στους "προσκυνημένους" και τους "καλαμαράδες".

Απευθύνομαι, σίγουρα, σε όσους και όσες θα συμφωνούσαν σε αυτή τη γενική θεώρηση, αλλά και θα "σήκωναν μανίκια" για να διαδοθεί και να υλοποιηθεί.

Απευθύνομαι σε όσους και όσες θα συμφωνούσαν -σε γενικές γραμμές- ότι:

·        Για να μονιάσουμε, χρειαζόμαστε και ουσία και διαδικασία.

Ουσία στις ρεαλιστικές διαπιστώσεις, στην τολμηρή κριτική, στις διεισδυτικές ερμηνείες, στις βαθυστόχαστες αναλύσεις, στα εδραία συμπεράσματα. Ουσία και στις συνειδητές ανατροπές αλλά και το στιβαρό σχεδιασμό.

Διαδικασία, για να τελειώνουμε με τους παράλληλους μονολόγους και την απεραντολογία. Κουλτούρα και μέθοδο διαλόγου, που να διευθετεί τις διαφωνίες και να αξιοποιεί τις συμφωνίες. Διαδικασία διαλόγου επίλυσης διαφορών και δημιουργίας συγκλίσεων.

·        Απέναντι στους προσκυνημένους, μία καλή ιδέα είναι ένας πλήρης στρατηγικός αιφνιδιασμός: Αντί για τον εξευρωπαϊσμό της Ελλάδας, που παριστάνουν ότι προωθούν, θα επιδιώξουμε εξελληνισμό της Ευρώπης. Με ιδέες και λύσεις που κι αυτή έχει ζωτική ανάγκη.

·        Απέναντι στους καλαμαράδες, πολύ απλά, θα βάλουμε τη νέα τεχνολογία να τους στριμώξει. Μία ώρα αρχύτερα.

·        Για να ξαναλεφτερώσουμε την Πατρίδα, δεν φθάνουν οι καλές προθέσεις και τα "γιουρούσια". Χρειάζεται να επενδύσουμε στη γνώση. Πρωτίστως, να επενδύσουμε στη γνώση της Ιστορίας μας, αλλά και της εθνικής μας φυσιογνωμίας.

·        Πάνω απ' όλα, χρειαζόμαστε ατομική και εθνική αυτογνωσία. Χρειάζεται να θυμηθούμε αλλά και να ανακτήσουμε τα εθνικά μας προτερήματα. Χρειάζεται, όμως, και να δούμε θαρραλέα τα εθνικά μας ελαττώματα. Είναι ιστορική ευκαιρία να διορθωθούμε.

Απευθύνω το παρόν δοκίμιο, λοιπόν, σε κάθε ενδιαφερόμενο Έλληνα πατριώτη, είτε απλό πολίτη, είτε με οποιαδήποτε διακεκριμένη θέση στην ελληνική κοινωνία. Στις Ελληνίδες και τους Έλληνες, όπου γης, που κάνουν συνειδητά την επιλογή του δύσκολου δρόμου της αρετής, σε ένα περιβάλλον που χλευάζει κάθε σοβαρή προσπάθεια.

Και το προτείνω προς κριτική αξιολόγηση, ως εγχειρίδιο για την επερχόμενη μάχη ιδεών.

ΚΑΛΗ ΑΝΤΑΜΩΣΗ !

Διμηνιό, 26 Ιουλίου 2020

Κώστας Τζαναβάρας

Παραπομπές από το δοκίμιο:

“Let’s rethink sex”

"Η Γενετική Ιστορία των Ελλήνων – Το DNA των Ελλήνων"

"Από την ομηρική σύναξη στη web-αριστοδημοκρατία"

"Μήνις ή μήτις;"

"Από τον Όμηρο στη Google"

"Σκότωσε κανείς τον Όμηρο;"

"Ι. Ν. Χατζόπουλος - οι βάσεις της Ελληνικής Παιδείας"

Παγιδευμένοι στον ...ουδενοιδατισμό

Στις μέρες μας, όλο και περισσότεροι, όλο και περισσότερο, ανησυχούν για το πώς δουλεύουν τα μυαλά. Δεν είναι η άλλη άποψη το πρόβλημα -είναι η ασυναρτησία. Το αλλόκοτα ανόητο. Δημοφιλέστατο, κιόλας.

Λιγότεροι, όμως, είναι διατεθειμένοι να ψάξουν σε βάθος την απώτερη αιτία, τη ρίζα του προβλήματος. Λίγοι αποδέχονται την ιδέα ότι, ένα πρόβλημα στη ρίζα, μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτά προβλήματα. Μακριά από τη ρίζα ευρισκόμενα, αλλά και πολύ αργότερα εμφανιζόμενα.

Κι ακόμη: από αυτούς που θα έψαχναν τη ρίζα, ίσως κανείς δεν θα εξέταζε και πολύ σοβαρά το ενδεχόμενο να φταίει το περίφημο "Εν οίδα ότι ουδέν οίδα".

Εκ πρώτης όψεως, φυσικά, είναι συνετό να αναγνωρίζει κανείς ότι δεν τα ξέρει όλα. Και είναι εύστοχος ποιητικός τρόπος έκφρασης αυτής της ομολογίας, να δηλώσει ότι το μόνο που ξέρει είναι ότι δεν ξέρει τίποτα.

Από μεταφορική και εκφραστική σκοπιά, δηλαδή, δεν υπάρχει πρόβλημα. Στην πράξη, όμως, καταλήγουμε στο ωμό ερώτημα: μήπως πράγματι ενεργούμε σαν να μην ξέρουμε τίποτα;

Αν ψάξει λίγο κανείς τους σχετικούς προβληματισμούς αμπελοφιλοσόφων, διαπιστώνει μία κρίσιμη παράλειψή τους: έχουν ξεχάσει να ξεχωρίσουν ξεκάθαρα την αλήθεια από την πραγματικότητα.

Προσπάθεια κάνουν, αλλά η σύγχυση δεν κρύβεται. Παγιδεύονται σε σύνθετους όρους όπως "υποκειμενική αλήθεια" και "αντικειμενική αλήθεια". Ή, σε άλλη συζήτηση, βραχυκυκλώνονται  στα επίθετα για την πραγματικότητα: υποκειμενική, αντικειμενική, αληθινή, πραγματική...

Και, στα πλαίσια πάντα του αγνωστικισμού του πλατωνικού Σωκράτη, ουδέποτε βγάζουν συμπέρασμα. Εν ολίγοις, σε όρους Περικλή: "φιλοσοφούμεν άνευ...";

Δεν χάνουμε τίποτα, πάντως, να κάνουμε μία προσπάθεια να τα ξεκαθαρίσουμε.

Πραγματικότητα, λοιπόν, είναι αυτό που υπάρχει και χωρίς εμάς. Είτε το βλέπουμε το φίδι, είτε κρύφτηκε καλά και δεν το βλέπουμε, το φίδι υπάρχει. Ιδίως, αν μας δαγκώσει.

Απομένει, συνεπώς, να σκεφθούμε πώς αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα. Αυτή η αντίληψη της πραγματικότητας, όμως, είναι εξ ορισμού υποκειμενική. Είναι η άποψή μας. Αυτό που μας λένε οι αισθήσεις μας ή/και νομίζουμε.

Η αλήθεια, είναι κάτι ανάμεσα στην άποψη και την πραγματικότητα. Πολύ απλά, αληθινή είναι η άποψη που συνάδει με την πραγματικότητα. Που δεν την διαψεύδει η πραγματικότητα, δηλαδή.

Είναι γνωστή και η φαρμακερή ειρωνεία για ορισμένους: "Αν τα γεγονότα δεν συμφωνούν με τις απόψεις μας, τόσο το χειρότερο για τα γεγονότα".

Στο επίκαιρο θέμα της Αγίας Σοφίας, αναδεικνύονται όλα αυτά ανάγλυφα.

Πρώτον, τα γεγονότα:

1. Η Πόλη αλώθηκε το 1453, και ο Μωάμεθ ο Πορθητής μπήκε έφιππος στο ναό-σύμβολο της Ορθοδοξίας, μετατρέποντάς τον σε τζαμί.
2. Το 1935, ο Μουσταφά Κεμάλ, μετά από 481 χρόνια χρήσης ως τζαμί, μετέτρεψε το χώρο σε μουσείο.
3. Το 1985, η UNESCO κήρυξε το χώρο "Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς", σε συμφωνία με την Τουρκία.
4. Προ ημερών, δικαστική απόφαση έβγαλε αντισυνταγματική την απόφαση του 1935, επαναφέροντας τη χρήση σε τζαμί.
5. Η UNESCO αντέδρασε, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι δεν υπήρξε προηγούμενη συνεννόηση για τη μετατροπή.

Δεύτερον, απόψεις:

1. Η αρχική μετατροπή, είναι γενικό φαινόμενο στην Παγκόσμια Ιστορία. Δεν είναι απλώς κυριαρχικό δικαίωμα του κατακτητή -είναι η ίδια η δήλωση κυριαρχίας του.
2. Η δεύτερη μετατροπή, χωρίς κάποια πίεση μάλιστα, συνιστούσε κίνηση καλής θελήσεως. Αναμφισβήτητη, ακόμη κι αν ήταν άλλος ο βασικός λόγος. Και δεν αξιοποιήθηκε από ελληνικής πλευράς.
3. Η UNESCO, εμφανώς, αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να συμβιβάζεται η χρήση ως τζαμί με το Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ήδη δημοσιεύματα κάνουν λόγο για κουρτίνες και λέϊζερ.
4. Αν συμφωνήσει η UNESCO, θα απομένει να "συμμαχήσουμε" με τον Κεμάλ. Να ξαναδούμε, δηλαδή, τη χειρονομία καλής θελήσεως.
5. Ευκαιρία, λοιπόν, να δούμε ευρύτερα το σύγχρονο κόσμο μας. Να δούμε, εγκαίρως!, τί έχουμε να αλλάξουμε στη ρίζα των διεθνών σχέσεων.

Τρίτον, εν τέλει, η αλήθεια. Τουτέστιν: η άποψη που θα επιβάλει η δυναμική των περιστάσεων.

Η στρατιωτική συμπεριφορά "Πορθητή", είναι απαράδεκτη στις μέρες μας. Οδηγεί σε ολοκαύτωμα. Η συμπεριφορά "Πορθητή" κατά τόπων λατρείας;

Και αναδρομικά.

19 Ιουλίου 2020

Κώστας Τζαναβάρας

Απέναντι στην κοροϊδευτική προπαγάνδα

Η τελευταία λέξη της μόδας, στην -κατ' ευφημισμόν- επικοινωνία, είναι ο απροκάλυπτος εμπαιγμός. Οι προπαγανδιστές, δεν ενδιαφέρονται καν για το πότε θα καταλάβει ο καθένας τον εμπαιγμό.

Οι περισσότεροι δέκτες, άλλωστε, ούτε πολυθυμούνται τί "ειδήσεις" κατανάλωσαν, ώστε να μπορούν να το σκεφθούν, αλλά ούτε έχουν και καμία διάθεση να εξετάσουν (πόσο μάλλον να παραδεχθούν) την περίπτωση να εξαπατήθηκαν.

Από την άλλη, όσοι καταλαβαίνουν τον εμπαιγμό, γρήγορα αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι και εύκολο ούτε να πείσουν κανέναν, ούτε φυσικά να οργανώσουν κάποιου είδους αντίσταση.

Για όσους χρειάζονται παραδείγματα, υπάρχουν άφθονα. Μόνον που χρειάζεται μία στοιχειώδης αντίληψη του τρόπου λειτουργίας των επικοινωνιακών τεχνασμάτων.

Ένα δημοσίευμα π.χ. που καταφέρεται αγρίως κατά πολιτικού προσώπου, αλλά του έχει μία φωτογραφία μέσα στην ομορφιά και την αυτοπεποίθηση, δεν είναι και πολύ δύσκολη άσκηση. Οι εντυπώσεις που μένουν, είναι της φωτογραφίας. Το κατεβατό, ακόμη κι αν τύχει να το διαβάσει κανείς, ξεχνιέται σε χρόνους χρυσόψαρου.

Μία φωτογραφία -άλλη περίπτωση- ευτραφούς υπουργού να κοιμάται στη Βουλή, είναι λίγο πιό δύσκολη άσκηση. Πολλοί νομίζουν ότι τον ρεζιλεύει. Επικοινωνιακά, όμως, μετράει το υποσυνείδητο σήμα: κοίτα ποιόν μας έχουν για υπουργό, και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.

Η γενική ιδέα, για να καταλάβει κανείς, είναι να προσέχει και να διαχωρίζει το λεκτικό από το μη λεκτικό μήνυμα. Κι είναι στοιχειώδες: η προπαγάνδα απευθύνεται στο υποσυνείδητο.

Λογικά, ακολουθεί το απλό ερώτημα: γιατί το κάνουν; Γιατί μας εμπαίζουν οι κυβερνώντες μας, ανεξαρτήτως κόμματος. Η απάντηση, είναι εξ ίσου απλή: αυτός είναι ο πολιτισμός τους. Έτσι μόνον αποκτούν κάποια αξία. Επί πλέον, δεν είναι σε θέση να επικαλεσθούν κάποια επιτυχία.

"Παραφορέθηκε", λ.χ., ως επιτυχία η αυτοχειρία της καραντίνας. Καθώς δεν ήταν δυνατόν να απαντηθεί, όσον αφορά το σύμφωνο Τουρκίας-Λιβύης, η βασική φιλοσοφική ερώτηση "πώς είναι τούτο δυνατόν;", χρειαζόταν ακόμη και ο επικοινωνιακός εμπαιγμός, με τα περίφημα 50 εκ. ευρώ σε Μ.Μ."Ε" για την προβολή της καραντίνας από προθύμους τροφίμους.

Λογικά, πάντα, υποθέτει κανείς κάτι ακόμη: έχουν ανάγκη να εμπαίζουν διότι εμπαίζονται. Η αίσθηση ανημπόριας που μεταφέρουν, είναι δική τους ανημπόρια απέναντι σε νταήδες. Το "κάποτε θα πρέπει να σοβαρευτούμε", ούτως ειπείν, αφορά κι αυτούς.

Καθώς, λοιπόν, ­το να αντιλαμβανόμαστε καλά τί συμβαίνει, αποτελεί το ήμισυ του παντός, ας δούμε πόσο χαμηλά θα προσευχηθεί αυτή τη βδομάδα ο εξ Ανατολών γείτονας. Και τα ξαναλέμε για την ιταμή πρόκληση και τη λίρα.

12 Ιουλίου 2020

Κώστας Τζαναβάρας

Κοινωνικά δίκτυα και διακίνηση ιδεών

Η εντεινόμενη προεκλογική αντιπαράθεση στις ΗΠΑ, φέρνει ξανά στην επικαιρότητα το θέμα των απαγορεύσεων αναρτήσεων στα κοινωνικά δίκτυα, για λόγους ακαταλληλότητας του περιεχομένου τους.

Οι εταιρείες που τα διαχειρίζονται και τα εκμεταλλεύονται, ως γνωστόν, έχουν δημοσιεύσει σχετική δεοντολογία, που απαγορεύει δημοσιεύματα που υποκινούν τη βία, το ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία, την πορνογραφία κ.λ.π.

Μέχρι εκεί, τα πράγματα δείχνουν λογικά. Τα προβλήματα εμφανίζονται στην εφαρμογή.

Κατά πρώτον, υπάρχει το ερώτημα ποιός κρίνει την παραβίαση ή μη των κανόνων. Θεωρείται αυτονόητο να το κρίνει ο ιδιοκτήτης του μέσου κοινωνικής δικτύωσης.

Στο ίδιο πνεύμα, θεωρείται αυτονόητο να βάζει και τους κανόνες, αλλά και να τους ερμηνεύει. Αλλά βάσει ποιού ορισμού χαρακτηρίζεται ένα δημοσίευμα π.χ. ως ρατσιστικό ή πορνογραφικό;

Κάπου εκεί, ανακαλύπτει κανείς ότι έχουμε γυρίσει πολλά-πολλά χρόνια πίσω. Έχουμε γυρίσει στην εποχή της απόλυτης "βεβαιότητας" για τους κανόνες και τις παραβιάσεις τους. Στην εποχή όπου κάποιοι κρίνουν σε πρώτο και τελευταίο βαθμό το τί είναι παραβίαση και τί όχι.

Και η σχετική ποινή, ελάχιστα αιτιολογημένη, ουσιαστικά με την ανακοίνωση ενός επιγραμματικού χαρακτηρισμού, εκτελείται αμέσως.

Θα ήταν μάλλον μάταιο να απαντήσει κανείς με χαρακτηρισμούς. Ίσως, όμως, θα είχε κάποιο νόημα να διατυπωθούν εποικοδομητικές ερωτήσεις.

Δεν θα ήταν προτιμότερο να το κρίνει το κοινό; Αν ναι, να δούμε πώς;

Θα μπορούσε, πρώτον, να γίνεται άμεσα, βάσει ενός ατομικού προφίλ του χρήστη. Μπορεί να σχηματίζεται με απαντήσεις του σε ερωτηματολόγιο, όπως και με βάση "κατεβάσματα" δημοσιευμάτων από τον ίδιο το χρήστη.

Και δεύτερον, έμμεσα, θα μπορούσε ο χρήστης να αποδεχόταν κάποιο σύστημα κανόνων της αρεσκείας του, το οποίο θα υπήρχε στο πρόγραμμα του κοινωνικού μέσου.

Αν η ιδέα κρίνεται σκόπιμη, ή αν κριθεί σκόπιμη στο μέλλον, λόγω εκτράχυνσης του ζητήματος, τα σχετικά τεχνικά προβλήματα εφαρμογής αντιμετωπίζονται ευχερώς στην εποχή μας.

Κάπου εκεί, όμως, κρίνεται το κυριότερο: οι προθέσεις. Κι αν το πρόβλημα με τη βία, το ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία, την πορνογραφία κ.λ.π. είναι τόσο μεγάλο, γιατί να μην ξανασκεφθούμε την ανωνυμία; Αν καταργούνταν, δεν θα άλλαζε άρδην το τοπίο;

Ίσως, καταλήγω, να είναι η ώρα για ένα κοινωνικό δίκτυο κάπως πιό προσεκτικό με την αξιοπρέπεια. Γιατί όχι, πιό φιλικό στη δημιουργικότητα αλλά και τον εποικοδομητικό διάλογο.

Ας είναι, τελικά, όχι μόνο ελληνοπρεπές αλλά και ελληνικό.

5 Ιουλίου 2020

Κώστας Τζαναβάρας