Παγιδευμένοι στον ...ουδενοιδατισμό

Στις μέρες μας, όλο και περισσότεροι, όλο και περισσότερο, ανησυχούν για το πώς δουλεύουν τα μυαλά. Δεν είναι η άλλη άποψη το πρόβλημα -είναι η ασυναρτησία. Το αλλόκοτα ανόητο. Δημοφιλέστατο, κιόλας.

Λιγότεροι, όμως, είναι διατεθειμένοι να ψάξουν σε βάθος την απώτερη αιτία, τη ρίζα του προβλήματος. Λίγοι αποδέχονται την ιδέα ότι, ένα πρόβλημα στη ρίζα, μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτά προβλήματα. Μακριά από τη ρίζα ευρισκόμενα, αλλά και πολύ αργότερα εμφανιζόμενα.

Κι ακόμη: από αυτούς που θα έψαχναν τη ρίζα, ίσως κανείς δεν θα εξέταζε και πολύ σοβαρά το ενδεχόμενο να φταίει το περίφημο "Εν οίδα ότι ουδέν οίδα".

Εκ πρώτης όψεως, φυσικά, είναι συνετό να αναγνωρίζει κανείς ότι δεν τα ξέρει όλα. Και είναι εύστοχος ποιητικός τρόπος έκφρασης αυτής της ομολογίας, να δηλώσει ότι το μόνο που ξέρει είναι ότι δεν ξέρει τίποτα.

Από μεταφορική και εκφραστική σκοπιά, δηλαδή, δεν υπάρχει πρόβλημα. Στην πράξη, όμως, καταλήγουμε στο ωμό ερώτημα: μήπως πράγματι ενεργούμε σαν να μην ξέρουμε τίποτα;

Αν ψάξει λίγο κανείς τους σχετικούς προβληματισμούς αμπελοφιλοσόφων, διαπιστώνει μία κρίσιμη παράλειψή τους: έχουν ξεχάσει να ξεχωρίσουν ξεκάθαρα την αλήθεια από την πραγματικότητα.

Προσπάθεια κάνουν, αλλά η σύγχυση δεν κρύβεται. Παγιδεύονται σε σύνθετους όρους όπως "υποκειμενική αλήθεια" και "αντικειμενική αλήθεια". Ή, σε άλλη συζήτηση, βραχυκυκλώνονται  στα επίθετα για την πραγματικότητα: υποκειμενική, αντικειμενική, αληθινή, πραγματική...

Και, στα πλαίσια πάντα του αγνωστικισμού του πλατωνικού Σωκράτη, ουδέποτε βγάζουν συμπέρασμα. Εν ολίγοις, σε όρους Περικλή: "φιλοσοφούμεν άνευ...";

Δεν χάνουμε τίποτα, πάντως, να κάνουμε μία προσπάθεια να τα ξεκαθαρίσουμε.

Πραγματικότητα, λοιπόν, είναι αυτό που υπάρχει και χωρίς εμάς. Είτε το βλέπουμε το φίδι, είτε κρύφτηκε καλά και δεν το βλέπουμε, το φίδι υπάρχει. Ιδίως, αν μας δαγκώσει.

Απομένει, συνεπώς, να σκεφθούμε πώς αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα. Αυτή η αντίληψη της πραγματικότητας, όμως, είναι εξ ορισμού υποκειμενική. Είναι η άποψή μας. Αυτό που μας λένε οι αισθήσεις μας ή/και νομίζουμε.

Η αλήθεια, είναι κάτι ανάμεσα στην άποψη και την πραγματικότητα. Πολύ απλά, αληθινή είναι η άποψη που συνάδει με την πραγματικότητα. Που δεν την διαψεύδει η πραγματικότητα, δηλαδή.

Είναι γνωστή και η φαρμακερή ειρωνεία για ορισμένους: "Αν τα γεγονότα δεν συμφωνούν με τις απόψεις μας, τόσο το χειρότερο για τα γεγονότα".

Στο επίκαιρο θέμα της Αγίας Σοφίας, αναδεικνύονται όλα αυτά ανάγλυφα.

Πρώτον, τα γεγονότα:

1. Η Πόλη αλώθηκε το 1453, και ο Μωάμεθ ο Πορθητής μπήκε έφιππος στο ναό-σύμβολο της Ορθοδοξίας, μετατρέποντάς τον σε τζαμί.
2. Το 1935, ο Μουσταφά Κεμάλ, μετά από 481 χρόνια χρήσης ως τζαμί, μετέτρεψε το χώρο σε μουσείο.
3. Το 1985, η UNESCO κήρυξε το χώρο "Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς", σε συμφωνία με την Τουρκία.
4. Προ ημερών, δικαστική απόφαση έβγαλε αντισυνταγματική την απόφαση του 1935, επαναφέροντας τη χρήση σε τζαμί.
5. Η UNESCO αντέδρασε, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι δεν υπήρξε προηγούμενη συνεννόηση για τη μετατροπή.

Δεύτερον, απόψεις:

1. Η αρχική μετατροπή, είναι γενικό φαινόμενο στην Παγκόσμια Ιστορία. Δεν είναι απλώς κυριαρχικό δικαίωμα του κατακτητή -είναι η ίδια η δήλωση κυριαρχίας του.
2. Η δεύτερη μετατροπή, χωρίς κάποια πίεση μάλιστα, συνιστούσε κίνηση καλής θελήσεως. Αναμφισβήτητη, ακόμη κι αν ήταν άλλος ο βασικός λόγος. Και δεν αξιοποιήθηκε από ελληνικής πλευράς.
3. Η UNESCO, εμφανώς, αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να συμβιβάζεται η χρήση ως τζαμί με το Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ήδη δημοσιεύματα κάνουν λόγο για κουρτίνες και λέϊζερ.
4. Αν συμφωνήσει η UNESCO, θα απομένει να "συμμαχήσουμε" με τον Κεμάλ. Να ξαναδούμε, δηλαδή, τη χειρονομία καλής θελήσεως.
5. Ευκαιρία, λοιπόν, να δούμε ευρύτερα το σύγχρονο κόσμο μας. Να δούμε, εγκαίρως!, τί έχουμε να αλλάξουμε στη ρίζα των διεθνών σχέσεων.

Τρίτον, εν τέλει, η αλήθεια. Τουτέστιν: η άποψη που θα επιβάλει η δυναμική των περιστάσεων.

Η στρατιωτική συμπεριφορά "Πορθητή", είναι απαράδεκτη στις μέρες μας. Οδηγεί σε ολοκαύτωμα. Η συμπεριφορά "Πορθητή" κατά τόπων λατρείας;

Και αναδρομικά.

19 Ιουλίου 2020

Κώστας Τζαναβάρας