Γιατί όχι αριστοδημοκρατικά κόμματα;

Έχουμε εξοικειωθεί με την δήθεν δημοκρατία και τα φερσίματά της. Συνηθίσαμε τους κανόνες της, τους θεσμούς της, την νοοτροπία της, την βρωμιά της. Θεωρούμε πιά φυσιολογική την διαστροφή εννοιών, τον εκφυλισμό κρισίμων λέξεων. Την απώλεια νοημάτων και αξιών. Την σύγχυση.

Αυτό ακριβώς προκύπτει, την ώρα που προσπαθούμε να οργανωθούμε, ώστε να αντισταθούμε ομαδικά. Όσοι έχουμε άποψη, όσοι δεν χωράμε στον ρόλο του οπαδού. Όσοι δεν αντέχουμε υπερεξουσίες, δημαγωγούς και αρχηγικές κλίκες. Όσοι δυσανασχετούμε με το τρέχον επίπεδο πολιτικού διαλόγου.

Ανακαλύπτουμε, δηλαδή, ότι δεν βγαίνει άκρη, ότι ο συντονισμός μας είναι χίμαιρα. Και τα ρίχνουμε όλα σε προσωπικές ευθύνες. Αυτός ακριβώς είναι ο αντίλογος: δεν φταίνε τόσο τα άτομα, όσο η διαδικασία. Η διαδικασία πολιτικού διαλόγου είναι που έχει διαστραφεί. Και από πολύ παλιά.

Πάνω από όλα: Η «αυτονόητη» διαδικασία πολιτικού διαλόγου είναι που δίνει συστηματικό πλεονέκτημα στους «άλλους». Αυτή υποβιβάζει το άτομο, υπέρ των κοπαδιών. Αυτή διώχνει τους άξιους, ή τους χαλάει.

Έτσι τελικά προκύπτει το γνωστό και λίαν περισπούδαστο: «η βλακεία είναι ανίκητη». Εκεί ακριβώς βρισκόμαστε.

Αυτή η διάχυτη σύγχυση, φθάνει να εξισώνει και την αριστοκρατία με την ολιγαρχία. Είναι διάχυτη και η εντύπωση ότι άριστος σημαίνει αριστούχος. Σπουδαγμένος, με πτυχία και μεταπτυχιακά. Τα κριτήρια έχουν γίνει προ πολλού τυπικά, όχι ουσιαστικά. Για να ελέγχονται από τις κλίκες, υπέρ των «ημετέρων».

Η σημερινή κοινωνία αποθεώνει τους ειδικούς, αλλά αδιαφορεί για το σύνδρομο του βλάκα ειδικού. Μείζον ζήτημα,  σε έξαρση σήμερα, αν και γνωστό από αιώνες. Η κοινή λογική σπανίζει –ιδίως στις πράξεις.

Κάπως έτσι, δύσκολα βρίσκει κανείς το –επί του προκειμένου– καίριο λάθος στην διαδικτυακή ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ: «Ως Αριστοκρατία εννοείται εκείνο το πολίτευμα που στηρίζεται κατά τον Αριστοτέλη στη διακυβέρνηση των αρίστων.»

Σωστά, βέβαια, διευκρινίζεται αμέσως μετά: «Στην πορεία των χρόνων, ο όρος χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα για να υποδηλώσει τις τάξεις των ευγενών κληρονομικώ δικαιώματι, με αποτέλεσμα να παρατηρείται σύγχυση της καθαρής έννοιας της αριστοκρατίας με εκείνη της ολιγαρχίας. Οι άριστοι στην καθομιλούμενη των νεότερων χρόνων ταυτίστηκαν σταδιακά με τις ανώτερες τάξεις, ειδικότερα δε με τους μεγάλους γαιοκτήμονες και το φεουδαρχικό σύστημα.»

Ποιο είναι το λάθος στον ορισμό; Δεν είναι «το πολίτευμα» αλλά «το ορθό πολίτευμα». Πολύ απλά, Αριστοτελικώς, η αριστοκρατία υπάγεται στα «ορθά πολιτεύματα». Αυτά δηλαδή που αποσκοπούν στο κοινό καλό. Δεν υπάγεται στα παρεκβατικά πολιτεύματα, όπου η εξουσία έχει ιδιοτελείς σκοπούς. Είναι χοντρό λάθος να παραλείπεται αυτό στον ορισμό.

Συνεπώς, αν θέλει κανείς να αποδώσει ορισμό στον μεγάλο Μακεδόνα, θα πρέπει να είναι πλήρης: Αριστοκρατία εννοείται εκείνο το πολίτευμα που αποσκοπεί στο κοινό καλό και στηρίζεται στη διακυβέρνηση των αρίστων.

Για τους δύσπιστους, αλλιώς: ξέρουμε ότι οι άριστοι υπάγονται στο Σωκρατικό: «Αν γνωρίζεις το καλό, δεν μπορείς παρά να το πράξεις», αλλά γιατί να το κρύβουμε από έναν ορισμό;

Η αριστοδημοκρατία είναι μία νέα ιδέα. Και νέα λέξη.

Αλλά, για να ασχοληθεί κανείς με αυτή την νέα ιδέα, χρειάζεται να έχει την δύναμη να ξεφύγει από τα στερεότυπα. Χρειάζεται να έχει κανείς την δύναμη να βρει χρόνο, να μελετήσει, να κάνει καινούργιους συλλογισμούς, και τότε! να συγκρίνει ρεαλιστικά την νέα ιδέα με τις παλιές. Και να πάρει τις ισχυρές αποφάσεις του.

Εκεί υπεισέρχεται και η πνευματική οκνηρία και ο δογματισμός. Εκεί και η γοητεία «του γνωστού και του οικείου».

Εκεί μπαίνουν και οι αναγκαίες –επί του θέματος– ανατρεπτικές ερωτήσεις:

1.       Πώς θα ήταν ο αριστοκρατικός διάλογος στην εποχή του internet; Οι Ομηρικές «συνάξεις»;

2.       Πώς θα ήταν οι ψηφοφορίες, μετά από αριστοκρατικό διάλογο στην εποχή του internet; Μήπως αριστοδημοκρατικές; Δημοκρατικότερες των αμεσοδημοκρατικών;

3.       Να ξαναδούμε το ξεχασμένο θεματάκι με την διάκριση των εξουσιών; Να βάζαμε κι άλλες, και σε καλομελετημένη νέα διάταξη;

4.       Μας αρέσουν οι έφοροι της Αρχαίας Σπάρτης, ή μόνον οι επιστάμενοι της Ελβετίας;

5.       Το κυριότερο: μας απαγορεύει κανείς να ξεπεράσουμε τον Αριστοτέλη;

Η νέα ιδέα υπόσχεται πολλά, κυρίως αξιοπρέπεια και αποτελεσματικότητα. Υπόσχεται βασίμως νέα πνοή, αλλά και σαφή υπεροπλία. Υπόσχεται νικηφόρα αντεπίθεση στην προπαγάνδα.

Το τρέχον ζήτημα, όμως, είναι πόσοι έχουν την διάθεση να ασχοληθούν με νέες ιδέες, και μάλιστα τόσο φιλόδοξες. Και πόσοι δεν βάζουν τα γέλια στην ιδέα κόμματος που όντως ενδιαφέρεται για το κοινό καλό.

Δεν έχουμε, λοιπόν, αριστοδημοκρατικά κόμματα, λόγω εγκλωβισμού στις στερεότυπες αντιλήψεις και τις εκφυλισμένες διαδικασίες. Ή όχι;

Κόρινθος 3 Δεκεμβρίου 2017

Κώστας Τζαναβάρας