Φίλη/Φίλε,
Αν το άρθρο «Σκότωσε
κανείς τον Όμηρο ;» σε κάνει τουλάχιστον να σκέπτεσαι να διαβάσεις – ή να
ξαναδιαβάσεις – Όμηρο, «το απόλυτο εγχειρίδιο
μάχης του ξεχωριστού Έλληνα» δηλαδή, έχω να σου συστήσω :
1. Πρόκειται
σαφώς για επένδυση. Ίσως χρειασθεί μια μικρή δαπάνη για αντίτυπα, αλλά κυρίως
έχεις να αποφασίσεις αν θα επενδύσεις τον χρόνο σου. Θα σταθμίσεις, φυσικά, και
τι έχεις να κερδίσεις. Όλα αυτά, κόντρα στο διάχυτο κλίμα βιασύνης,
αναβλητικότητας, παραίτησης και πνευματικής οκνηρίας.
2. Σε
κάθε περίπτωση, το ελάχιστο είναι ένα απλό διάβασμα, που χρειάζεται περίπου 50-70
ώρες συνολικά. Ένα πλήρες διάβασμα είναι «το ήμισυ του παντός». Αλλά όσο κι αν
έχεις συνηθίσει να διαβάζεις στην οθόνη, ο Όμηρος διαβάζεται μόνον σε χαρτί και
με ησυχία. Είμαι κατηγορηματικός.
3. Το
ζητούμενο, αν το αποφασίσεις, είναι να επικοινωνήσεις προσωπικά με ένα
αξεπέραστο ποίημα. Καλά θα κάνεις, λοιπόν, να βάλεις στην άκρη οποιεσδήποτε
παρουσιάσεις ή περιλήψεις. Μόνον με την άμεση επικοινωνία – τουλάχιστον στην
πρώτη φάση – προκύπτει νέα ανάγνωση. Πολύτιμη στην κρίση.
4. Αν
δεν είσαι από τους λίγους που μπορούν να διαβάσουν το πρωτότυπο, θα χρειασθεί
να διαλέξεις μετάφραση. Συνιστώ ως εξαιρετικά «ατμοσφαιρική» την μετάφραση του
Νίκου Καζαντζάκη. Πάρα τις κάποιες επί μέρους αποτυχίες του, έχει σημασία που ο
ίδιος είναι εμφανώς ένας «Οδυσσέας».
5. Αν
«κατεβάσεις» Καζαντζάκη από το internet,
ώστε να εκτυπώσεις αντίγραφο (σύνολο 15 ευρώ χοντρικά σε καταστήματα), τσέκαρε
αν είναι σωστός ο τονισμός. Κυκλοφορεί .pdf που έχει λάθος πάμπολλους τονισμούς
και «σκοτώνει» τον ρυθμό.
6. Γενικά,
έχε υπ’ όψιν σου ότι ο Όμηρος απευθύνεται σε ευφυείς ανθρώπους, και έχει σκοπό
να τους πληροφορήσει και να τους «ανεβάσει». Μην δίνεις σημασία σε ανοησίες για
ιστορικές επιβεβαιώσεις. Είναι απλώς αφορμές του διδακτικού μύθου, για να διδάξει
όχι τι πρέπει να κάνουμε αλλά τι κάνουμε.
7. Επίσης,
έχε υπ’ όψιν σου ότι ο Όμηρος αισθάνθηκε την ανάγκη να περάσει μηνύματα με ιδιαίτερα
καλυμμένο τρόπο. Όπως λέγεται χαρακτηριστικά, «κάτω από την μύτη της εξουσίας».
Γι αυτό, χρειάζεται λίγο να βρεις τους κώδικές του.
8. Είναι
απλό να εντοπίσει κανείς ότι βασικά μηνύματα «περνάνε» ως συμφραζόμενα στα
εκάστοτε κυρίως διαδραματιζόμενα. Χρειάζεται, συνεπώς, κάποιου είδους
αποεντοπισμός της προσοχής. Να διαβάζεις και
αυτό που δεν περιμένεις να διαβάσεις δηλαδή. Ο Όμηρος είναι μαιτρ στον εμπαιγμό
αυτών που χάνονται στις λεπτομέρειες, ενώ παραγνωρίζουν τις σημαντικές …
9. Για
την αποκωδικοποίηση, το μυστικό είναι στις συγκρίσεις. Κυρίως συγκρίσεις λόγων
και έργων, αλλά και διηγήσεων, συμπεριφορών, περιστάσεων, μεταβολών, προόδου
κ.λ.π. Ο Όμηρος απευθύνεται στην κρίση του αναγνώστη του, και την καλλιεργεί
αβίαστα.
10. Για την
πλήρη επικοινωνία με το έργο, απαιτείται να εξοικειωθούμε με ολόκληρο το δίδυμο
ποίημα – Ιλιάδα και Οδύσσεια. Αλλιώς, πολλά αποσπάσματα είναι κάπως ξεκάρφωτα. Μόνον
με ευρεία θέαση είναι εφικτές υψηλότερες συγκρίσεις, και ιδιαίτερα η επισήμανση
παραλείψεων «με νόημα».
11. Ιδιαίτερα
χρήσιμη είναι μία ανασυναρμολόγηση θεμάτων που σε ενδιαφέρουν ιδιαίτερα. Για να
βρεις π.χ. τι έγινε με τον Δούρειο Ίππο, ή για το μυστήριο με τον Αντίλοχο,
χρειάζεται να μαζέψεις αναφορές. Διάσπαρτες, στα πιο απίθανα σημεία. Το ίδιο,
και αν θέλεις να σχηματίσεις το προσωπικό «προφίλ» κάποιου ήρωα. Ψάξε και με το
.pdf
12. Κομβικό
θέμα για την κατανόηση – πάντα κατά την γνώμη μου – είναι η απομυθοποίηση των
πανταχού παρόντων θεών του Ολύμπου. Ο Δίας π.χ. δηλώνει επανειλημμένως
ανήμπορος να αλλάξει την Μοίρα. Αλλά, μήπως «φωτρογραφίζει» την Νέμεση ;
Εν τέλει, ο αποτελεσματικός μελετητής του Ομήρου, έχει την
ευκαιρία να εξοικειωθεί με την λέξη-κλειδί : μήτις. Και έτσι, με την μελετημένη
δράση δηλαδή, να ανανεώσει, να ανασυγκροτήσει και να αναβαθμίσει το ελληνικό DNA του,
ιδιαίτερα ως προς την φιλοσοφία ζωής, την παιδαγωγική αντίληψη, και την ενόραση
πολύπλοκων θεμάτων.
Ιδιαίτερα το τελευταίο, στην εποχή του παγκοσμιοποιημένου
χάους, είναι αυτό που λέμε «ψιλοπράγματα».
Κόρινθος 29 Ιουνίου
2017
Κώστας Τζαναβάρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου