Ο κορωνοϊός ως παράγοντας επιβάρυνσης της Υγείας και της Ζωής

Το πώς εκτιμούμε τώρα τις επιπτώσεις του κορωνοϊού, δηλαδή μετρώντας θανάτους κυρίως, και υπό αξιοπερίεργες ειδικές κατευθύνσεις του Π.Ο.Υ., το είδαμε στο άρθρο της προηγούμενης Κυριακής: "Ο κορωνοϊός ως αιτία θανάτου" (17.5.20).

Στο παρόν άρθρο, θα δούμε μία εναλλακτική μέθοδο εκτίμησης των επιπτώσεων του κορωνοϊού, και θα την συγκρίνουμε νοερά με την κρατούσα.

Πώς επιβαρύνει την υγεία και τη ζωή μας η πανδημία;

Άμεσα και έμμεσα.

Άμεσα, επιβαρύνει όσους νοσήσουν. Έμμεσα, επιβαρύνει όλους μας.

Άμεσα, μπορεί να προκύψουν διαδοχικά:

[1] μόλυνση, με επώαση του ιού και ήπια συμπτώματα.

[2] εισαγωγή σε νοσοκομείο.

[3] νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας.

[4] διασωλήνωση.

[5] θάνατος.

Έμμεσα, λόγω κλίματος πανδημίας και μέτρων, μπορεί -ενδεικτικά- να προκύψουν:

[1] δυσχέρεια στην αντιμετώπιση άλλων προβλημάτων υγείας, προϋπαρχόντων ή μη.

[2] δυσμενείς αλλαγές στον τρόπο ζωής, περιστασιακές ή μόνιμες.

[3] βλάβες, παροδικές ή ανήκεστες, λόγω σημαντικής οικονομικής ζημιάς.

[4] βλάβες, παροδικές ή ανήκεστες, στην ψυχολογική κατάσταση.

[5] υποβάθμιση του -κατά Ιπποκράτη- θάρρους της υγείας.

Η κατάσταση υγείας και ζωής

Διαβαθμίζεται διαδοχικά, ανάλογα με τους περιορισμούς σε αυτήν:

[1] ελεύθερη ζωή υγιούς, χωρίς ειδικές ανάγκες φροντίδας της υγείας.

[2] ζωή υπό φαρμακευτική αγωγή ή/και ιατρική παρακολούθηση.

[3] ζωή με περιορισμούς (διατροφής, μετακινήσεων, άθλησης κ.λ.π.).

[4] ζωή με περιορισμό κατ' οίκον.

[5] ζωή σε κατάκλιση.

Το προσδόκιμο ζωής

Είναι μία σχετικά γνωστή έννοια. Γνωρίζουμε ότι αφορά το πόσος χρόνος ζωής μας απομένει, σε μέσες συνθήκες, ευλόγως αναμενόμενες, και χωρίς κάτι έκτακτο.

Γνωρίζουμε και ότι -από πλευράς στατιστικής- θα ζήσουμε κατά μέσο όρο μέχρι τα 80 μας. Και λίγο περισσότερο οι γυναίκες.

Το ατομικό προσδόκιμο ζωής, είναι υπολογίσιμο μέγεθος. Φυσικά, με εύλογο περιθώριο σφάλματος υπολογισμού. Και είναι συνάρτηση της ηλικίας και της κατάστασης της υγείας.

Οι ασφαλιστικές εταιρείες, ως γνωστόν, έχουν μοντέλα για την εκτίμηση του προσδόκιμου ζωής των πελατών τους, ανάλογα και με την κατάσταση της υγείας τους. Έτσι υπολογίζουν τα ασφάλιστρα ζωής.

Το προσδόκιμο υγείας και ζωής

Είναι αντίστοιχης λογικής και ακρίβειας πρόβλεψη για το χρόνο παραμονής μας σε μία από τις ως άνω 5 καταστάσεις υγείας και ζωής.

Η υπάρχουσα γνώση και υποδομή

Το "προσδόκιμο ζωής", όπως και το "προσδόκιμο υγείας", είναι επιστημονικοί όροι.

Στο διαδίκτυο, μάλιστα, μπορεί να βρει κανείς πληροφορίες περί του "Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για το Προσδόκιμο Υγείας και Ζωής" (European Health Life Expectancy Information System – EHLEIS).

Στόχος του, ο "σχεδιασμός πολιτικών για την αύξηση του αριθμού των Ετών Υγιούς Ζωής (ΕΥΖ)". Λογικά, δεν αποκλείεται να τους απασχολεί ήδη η μείωση λόγω ιού...

Συμπέρασμα: εργαλεία για τον υπολογισμό του προσδόκιμου υγείας και ζωής, υπάρχουν. Άρα, ας μη μπούμε εδώ σε άλλες λεπτομέρειες.

Η κεντρική ιδέα

Να υπολογίζουμε, εισηγούμαι, την επιβάρυνση της υγείας και της ζωής μας, συγκρίνοντας το αντίστοιχο προσδόκιμο, σε δύο διαφορετικούς χρόνους της επιλογής μας.

Λόγου χάριν, ας πάμε νοερά ένα χρόνο πίσω. Κι ας υποθέσουμε ότι -με τα τότε δεδομένα- είχαμε Χ χρόνια ζωής να μας μένουν. Πάντα στατιστικά μιλώντας. Κανονικά, σήμερα θα έπρεπε να μας απομένουν Χ-1 χρόνια. Αλλά -φευ!- μας απομένουν μόνον Ψ χρόνια. Και πάλι καλά που ζούμε να λέμε...

Η επιβάρυνση της υγείας και της ζωής μας, λοιπόν, η ζημιά Ζ δηλαδή, είναι: Ζ = Χ - 1 - Ψ. Ή, γενικά, αν μεσολαβεί χρόνος t, Ζ = Χ - t - Ψ. Απλό;

Πώς αποτιμάται η απώλεια ζωής λόγω κορωνοϊού;

Ας πάρουμε παράδειγμα έναν καρδιοπαθή στην εντατική, με -κατά μέση ιατρική εκτίμηση- ένα μήνα ζωής ακόμη. Μολύνεται από κορωνοϊό, και καταλήγει από επιπλοκή πνευμονίας σε δύο εβδομάδες.

Σήμερα, καταγράφεται απλώς ως ένας (1) θάνατος από COVID-19.

Αντιπροτείνω, λοιπόν, για τις στατιστικές και τις αποφάσεις μας, να μετράμε πόσο χρόνο ζωής "του πήρε" η λοίμωξη. Επιβάρυνση ζωής Ζ, δηλαδή μείωση χρόνου ζωής: ένας μήνας, μείον δύο εβδομάδες, ίσον δύο εβδομάδες.

Αν, πάλι, πούμε ότι οι γιατροί "του έδιναν" δύο χρόνια ζωής ακόμη, τότε Ζ = δύο χρόνια μείον δύο εβδομάδες = δύο χρόνια.

Λογικό;

Πώς αποτιμάται η συνολική απώλεια ζωών λόγω κορωνοϊού;

Έχοντας αφ' ενός το εργαλείο για τον ατομικό υπολογισμό του προσδόκιμου ζωής, και αφ' ετέρου στατιστικά δεδομένα υγείας των θυμάτων της πανδημίας, κατά το χρόνο που μολύνθηκαν από κορωνοϊό, μπορούμε να έχουμε την συνολική απώλεια σε προσδόκιμο ζωής.

Αυτή η συνολική απώλεια εκφράζεται σε ανθρωποέτη. Πιό παραστατικά, μπορεί να εκφρασθεί σε "ζωές", αν διαιρέσουμε με το μέσο χρόνο ζωής (π.χ. 80 έτη).

Πώς αποτιμάται η επιβάρυνση της υγείας λόγω κορωνοϊού;

Με την ίδια λογική που αποτιμάται η απώλεια ζωής. Η διαφορά είναι ότι το προσδόκιμο αφορά την παραμονή στην ίδια κατάσταση υγείας, κατά τα προαναφερθέντα.

Για την ώρα του απολογισμού

Εκτός, λοιπόν, από την απλή αριθμητική μέτρηση θυμάτων του κορωνοϊού, μπορούμε να υπολογίζουμε και τις αντίστοιχες απώλειες σε "ζωές". Δεν είναι -φυσικά!- ίδια η ακρίβεια των δύο μεγεθών, αλλά δεν είναι το ίδιο παραστατική και η εικόνα απωλειών που δίνουν. Και γιατί, παρακαλώ, να μη δούμε και τα δύο μαζί;

Απώλειες σε "ζωές", μάλιστα, μπορούμε να υπολογίσουμε και για όσους απλώς νόσησαν. Μειώθηκε, λίγο ή πολύ, το προσδόκιμο ζωής τους.

Και, αθροίζοντας, θα έχουμε τη συνολική άμεση ζημιά σε "ζωές".

Η άλλη όψη του προβλήματος

Αντίστοιχους υπολογισμούς και εκτιμήσεις, όμως, μπορούμε να κάνουμε και για τους -πολύ περισσότερους- εγκλείστους της καραντίνας. Είτε πέθαναν ή αυτοκτόνησαν, είτε απλώς υπέφεραν ή στερήθηκαν, και μειώθηκε απρόσμενα το προσδόκιμο ζωής τους.

Και να βγάλουμε σοβαρότερα συμπεράσματα. Σήμερα, ούτε καν καταγράφονται τα θύματα του εγκλεισμού. Σαν να μην πεθαίνει κόσμος κι από την καραντίνα. Σαν να μη μπορεί να βεβαιωθούν. Σαν να μην είναι άνθρωποι κι αυτοί. Όχι;

Για την ώρα του σχεδιασμού

Κάποιος που ξέρει να κάνει καλές μετρήσεις και σωστούς υπολογισμούς, και -στη συνέχεια- παραστατικούς απολογισμούς, είναι -εν τέλει- και σε θέση να κάνει εύλογες εκτιμήσεις.

Αν ξέρει να υπολογίζει το προσδόκιμο υγείας και ζωής, π.χ. για παχύσαρκους κατά ηλικία, μπορεί να κάνει και εύλογες εκτιμήσεις αντιστοίχων επιπτώσεων, μετά από δίμηνο εγκλεισμό.

Εν γένει, η προτεινόμενη μέθοδος, δείχνει να παρέχει εύλογες και παραστατικές εκτιμήσεις επιπτώσεων, τόσο της ασθένειας όσο και των μέτρων εγκλεισμού και καραντίνας. Συνεπώς, μπορεί να υποστηρίξει στοιχειοθετημένες αναλύσεις κόστους-ωφελειών (cost-benefit analysis).

Για την ώρα της ευθύνης

Αν το καλοσκεφθούμε, σήμερα στη χώρα μας έχουμε πολιτικές για την πανδημία που απευθύνονται σε υπηκόους, και μάλιστα θεωρούμενους κακότροπους και απείθαρχους. Και προβάλλεται με επιτήδειους τρόπους αυτό το προφίλ μας, ενώ εξελίσσεται μαζική "αγωγή" συμμόρφωσης. Άλλο θέμα, εννοείται, τα παχιά λόγια.

Ταυτόχρονα, αποκρύπτεται επιμελώς, από τον πολύ κόσμο, η ως άνω "άλλη όψη του προβλήματος". Για κάποιο λόγο, είναι "είδηση" ένας υπερήλικας που "έφυγε" από κορωνοϊό, αλλά όχι και τα πάσης φύσεως δεινά νέων ανθρώπων.

Για την ώρα την καλή, λοιπόν, που θα σκεφθούμε σοβαρά για μέτρα από επισταμένους για πολίτες, και όχι από αυτοσχεδιάζοντες για υπηκόους, επιχειρώ παρακάτω μία ανακεφαλαίωση της εδώ αρθρογραφίας.

Αναπλαισίωση

1.      Η άμυνά σου απέναντι στον κορωνοϊό, βασίζεται στο θάρρος της υγείας σου.

2.      Το θάρρος της υγείας σου, βασίζεται -εκτός από το χαρακτήρα σου- στη γνώση, την επίγνωση, την εγρήγορση και την αυτοπειθαρχία σου.

3.      Η άμυνα της κοινωνίας μας, βασίζεται αφ' ενός στο φιλότιμο θάρρος σου και αφ' ετέρου στην προσεκτική προστασία των ευάλωτων συνανθρώπων μας.

4.      Μία τέτοια άμυνα, τόσο προσωπική όσο και κοινωνική, διαπρέπει αβίαστα ως προς οποιονδήποτε δείκτη. Και δεν χρειάζεται κανενός είδους απαγορεύσεις.

5.      Η εδώ προτεινόμενη μέθοδος εκτίμησης της επιβάρυνσης της υγείας και της ζωής, είναι πρωτίστως για να εξηγηθούν αυτονόητα σε ανεπαρκείς.

Ειδικότερα:

6.      Η γνώση, αφορά κυρίως το τί οφείλεις να κάνεις για να μη μολυνθείς, να μη μεταφέρεις και να μη μεταδώσεις τον κορωνοϊό.

7.      Η επίγνωση, αφορά τον κίνδυνο που διατρέχεις αν μολυνθείς, βάσει του φύλου, της ηλικίας και της κατάστασης της υγείας σου. Το ίδιο, για τα άτομα που έρχεσαι σε επαφή.

8.      Η εγρήγορση, αφορά την ετοιμότητά σου, είτε να αντιληφθείς ότι εσύ ή κάποιος άλλος νοσεί, είτε να αποκλείεις την παραπληροφόρηση και την κορωνοϋστερία.

9.      Η αυτοπειθαρχία, αφορά το να μη χαλαρώσεις τις αντιδράσεις σου πριν περάσει ο κίνδυνος.

10.  Η φιλότιμη συμμετοχή σου στην προσεκτική προστασία ευάλωτων συνανθρώπων μας, είναι υποχρέωσή σου όσο είναι και υποχρέωσή τους.

Τί θα γινόταν, λοιπόν, αν υπολογίζαμε ούτω πως τις επιπτώσεις του κορωνοϊού;

Θα μπερδεύονταν σχεδόν οι πάντες. Κάθε επιστημονικά χειραγωγημένος, όλα αυτά τα θεωρεί απαράδεκτη ωμότητα. Ακούει για σχεδιασμό και εκτιμήσεις, και χλευάζει εν χορώ.

Κάτι η δύναμη της αδρανείας, υπέρ του γνωστού και του οικείου... Κάτι η τάση ισοπέδωσης, που τα θέλει όλα ίσα κι όμοια... Κάτι τα συμφέροντα της τρομοϋστερίας και ο "σανός"...

Όλα δείχνουν, ότι στην εποχή μας δεν είναι και τόσο αυτονόητο ότι υπάρχει κάτι καλύτερο από το δημοφιλές "βλέποντας και κάνοντας". Κι αυτό το καλύτερο, ο σχεδιασμός και η στρατηγική δηλαδή, εδράζονται σε μετρήσεις, στηρίζονται σε υπολογισμούς, αλλά τελικά είναι εύλογες εκτιμήσεις. Και απλώς προσαρμόζονται στην πορεία.

Εμείς;

Όσοι δεν θα μπερδεύονταν, πάντως, θα είχαν μία καλή σφαιρική εικόνα. Για να μπορούν καλύτερα να στοιχειοθετούν απόψεις, συγκρίσεις, επιλογές και αποφάσεις.

Ο ρεαλισμός, όχι κυνισμός!, επιβάλλει συνολική αξιολόγηση των επιπτώσεων στη δημόσια υγεία. Αυτό ακριβώς, ως ξεκίνημα γόνιμων προβληματισμών και διαλόγου, επιχειρήθηκε εδώ.

Κι ως εφαλτήριο Εθνικής Στρατηγικής Τουρισμού, εν όψει ενός δύσκολου καλοκαιριού.

24 Μαΐου 2020

Κώστας Τζαναβάρας