Οι δύο απαντήσεις της Χαράς

Η ερώτηση «τί θα κάνω τώρα χωρίς τη Χαρά;», απασχολεί ήδη πολλούς. Ίσως, αργότερα, απίστευτα πολλούς. Ως ο πλέον άμεσα διερωτώμενος, απασφαλίζω –δική της η έκφραση. Δεν είναι ώρα, για σχήματα λόγου, κλισέ και δεν συμμαζεύεται. Οχι μόνον για τον υπογράφοντα.

Κατ’ αρχήν, αυτό που έκανε τόσα χρόνια, αποθανατίσθηκε προκαταβολικά σε ασπρόμαυρη φωτογραφία γύρω στο ‘64. Η δασκάλα της 6^ης δημοτικού είχε πει για το χορό: «να πατάτε τη γραμμή». Οι συμμαθήτριες χόρευαν άνετα. Η γλυκειά εξαίρεση, με το όμορφο λευκό φουστανάκι και το θεόγλυκο μπονμπόν, έκανε κάτι αλλιώτικο: με απόλυτη αφοσίωση, είχε και τα δύο πέλματά της εστραμμένα, ώστε να είναι εξ ολοκλήρου μέσα στη λευκή γραμμή του κύκλου.

Πολλές φορές είχε σχολιάσει την εικόνα, πάντα με κάποιο –λίγο αινιγματικό– χαμόγελο. Η πρώτη της απάντηση, λοιπόν, με νόημα: «Η Χαρά χαρά δεν έχει, και χαρά στον που την έχει».

Κι όπως μου είχε πει ένας συμμαθητής της κάπου το ’70, «Ό,τι κάνει η Χαρούλα, το λατρεύει».

Στα πλαίσια αυτά, είχε το προτέρημα-ελάττωμα να είναι προβλέψιμη.

Μπορούσε λ.χ. κανείς να την στέλνει στην Κακαβιά, χωρίς καν αυτοκίνητο. Και να είναι σίγουρος ότι όχι μόνον θα βρει τρόπο να φθάσει στα επαναστατημένα Τίρανα του Χότζα, αλλά και θα πάρει την πρώτη συνέντευξη του διαδόχου του.

Αντίστοιχα, με τη Ρουμανία του Τσαουσέσκου.

Μπορούσε ακόμη και να αφήνει τη συνέχεια των δημοσίων έργων της χώρας να βασίζεται στα άρθρα και το αρχείο της. Απίστευτό, αλλά αληθινό.

Ήταν για δεκαετίες η υψηλή επιβλέπουσα των μεγάλων έργων της χώρας. Μαζί, βράχος προστασίας του περιβάλλοντος.

Γι αυτό και έχω ήδη δημοσιοποιήσει: «εύχομαι ολόψυχα στην Εφ. Συν. να βρει κουράγιο να προσπαθήσει να την αναπληρώσει».

Είχα το προνόμιο στις εκμυστηρεύσεις της.

Είμαι βέβαιος ότι δεν έχει εκμυστηρευτεί σε κανέναν άλλον την κορυφαία μη λεκτική αναγνώριση του ήθους της. Σε εκδήλωση μεγάλης εργοληπτικής εταιρείας, ο τότε κραταιός ιδιοκτήτης, πλησίασε το γνωστό πηγαδάκι. Ρωτάει «ποια είναι η κυρία Τζαναβάρα;», της δίνει το χέρι, και στρίβει με το καροτσάκι του.

Χαθήκαμε μόνον στη δεκαετία της επανάστασής μου. Η απόλυτη αθέατη δράση. Κι αλίμονο αν διατυπωθεί αργά, ως προς εμένα, η ερώτηση της πρώτης παραγράφου.

Ως κατ’ επάγγελμα αδερφός της, ως μελετητής δημοσίων έργων, ήξερα ότι με παίρνει για μαγκιές.

Μπορούσα να προφέρω σε σύσκεψη «Θα την κάνουμε τη μελέτη όπως τη θέλετε κύριε υπουργέ, αλλά θα σας τη φέρουμε να την υπογράψετε εσείς.»

Μπορούσα να ξεκαρδίζομαι στα γέλια, με ένα απίστευτο αποκλειστικό ρεπορτάζ: «Χαρά, μόλις υπέγραψα να πάρει ο αδερφός σου μελέτη στη Δ12», «Ας προσέχατε». Και ο πανίσχυρος απρόσεκτος, να το επαναλαμβάνει δύο χρόνια μετά. «Αμετανόητος» κι αξεπλήρωτος.

Μπορούσα να κριτικάρω, από επίσημο βήμα (1996), το πρόγραμμα του Εθνικού Κτηματολογίου, ενώ είχα στην τσέπη ηγεμονικό ποσοστό σε σύμβαση.

Μπορούσα, ως εκπρόσωπος του ΤΕΕ, να μηδενίζω 12 από τις 15 μεγάλες εργοληπτικές εταιρείες, σε διαγωνισμό μεγάλου έργου του Κηφισού. Μπορούσα να αποστομώνω τους μανδαρίνους του Υπουργείου Γεωργίας (Κ.Γ.Σ.Ε.Ε.) κ.α. Μπορούσα να τυλίγω σε μια κόλλα χαρτί καθηγητή του ΕΜΠ, και να μην γίνεται ποτέ το «Κοίτα μη σε βρούμε με κάνενα στιλέτο στην πλάτη».

Μπορούσα να απευθύνω δημοσίως ένα «ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΛΙΑΣΚΑ», να βγάζω τις ενοχές μου, αλλά και να μαζεύω Like και επαινετικά σχόλια. Γιατί κανείς δεν τολμούσε –τουλάχιστον φανερά– να μου πει «Ευτυχώς που δεν το διάβασε».

Σε αυτό το αυθαίρετα αποκτημένο δικαίωμα στο μείγμα θάρρους και θράσους, είχα λόγους να βασίζομαι στη big sister μου.

Πρώτον, είναι γονικό μας. Δεύτερον, εργαζόμουνα για τα τρία ανίψια της που λάτρευε. Τρίτον, το είχα πάρει με το σπαθί μου στην περιπέτεια της υγείας της του ’92. Τέταρτον, ήμουν σύμβουλος και «πηγή» της.

Και πέμπτον, και σημαντικότερο γι’ αυτήν, είχα δίκιο. Πάντα. Και στις θέσεις και στις προβλέψεις. Στον Κηφισό, έγιναν οι πλημμύρες. Το Κτηματολόγιο βάλτωσε. Φτάνουν;

Ο επί 12ετία Πρόεδρος του ΤΕΕ, που την είχε δεξί του χέρι, μάντευε προφανώς τη δεύτερη απάντησή της. Ήταν πολύ προσεκτικός στη διοίκηση πυγμής που δικαιολογούσε η αξία του –μετά και η θέση του.

Γι  αυτό, δεν είχε πει στη Χαρά ποτέ ΟΧΙ. Ήξερε ότι δεν υπήρχε περίπτωση να κάνει δικό της παιχνιδάκι. Γι αυτόν και το ΤΕΕ επέμενε.

Την δεύτερη απάντησή της, από την ανάποδη, την ξέρουν όσοι εισέπραξαν ένα αποφασιστικό της «Γειά.»  Άλλοι θέλησαν να επιβάλουν πειθαρχία, σε ένα άτομο αυτοβούλως πειθαρχικό. Άλλοι, απλώς φάνηκαν «λίγοι».

Διατυπωμένο είτε ως «Βγάλτα πέρα μόνος σου», είτε «Κόψε το λαιμό σου», είτε –το χειρότερο– σιωπηρά, μπορώ να διαβεβαιώσω, ως επί 62 χρόνια αδερφός της, ότι ήταν πάντα οριστικό.

Πόσο μάλλον τώρα.

Διμηνιό 26 Μαρτίου 2020

Κώστας Τζαναβάρας

Άρθρο στην Εφημερίδα των Συντακτών (Εφ.Συν.) 28.3.2020

Δημόσιο μήνυμα στο βουλευτή Κρίτωνα Αρσένη

Κρίτωνα,

Εμπιστεύομαι την πληροφορία από την κόρη μου ότι είχες την εκτίμηση της αδελφής μου Χαράς Τζαναβάρα. Γι’ αυτό σε θεωρώ φίλο και καλοπροαίρετο, και σου απευθύνομαι στον ενικό.

Πρώτα απ’ όλα, λοιπόν, θέλω να είσαι βέβαιος ότι η χθεσινή μου ανάρτηση στο Facebook, που προβλήθηκε ευρέως, ήταν εν αγνοία της γνωριμίας σου καν με τη Χαρά. Αν το ήξερα, θα είχα ψάξει αλλού για το –προφανές για εμένα– λάθος σου.

Σου προτείνω δημοσίως να συνεργασθούμε για να λάμψει η αλήθεια. Το δικαιούται όχι μόνον η αξία της Χαράς, αλλά και η χαροκαμένη μάνα μας που άντεξε και αντέχει. Ίσως εγώ να μην το αξίζω.

Μπορεί, όμως, να προκύψουν ευρύτερης χρησιμότητας συμπεράσματα –προσωπικά είμαι σίγουρος.

Να πάμε πρώτα στα γεγονότα, όπως τα ξέρω στην ευρύτητά τους.

Το ιατρικό της ιστορικό, το ξέρεις: μεταλλική βαλβίδα από το1992. Αυτό που ίσως δεν γνωρίζεις, είναι το μυστικό της μακράς επιβίωσής της: Φιλαλήθης –δεν θυμάμαι το μικρό του.

Ήταν ο θεράπων ιατρός της, ονομαστός παθολόγος, στο ΥΓΕΙΑ το ’92.

Χρόνια τώρα, σε κάθε ευκαιρία την πίεζα να κρατήσει την επαφή, την τόσο ζωτική για την υγεία και τη ζωή της. Πάνω από 90χρονος πιά, την στήριξε το 15 που είχε σπάσει το πόδι της.

Δεν είναι μόνον άριστος γιατρός, και γνώστης του ιστορικού της, αλλά είχε την απόλυτη εμπιστοσύνη της ως άνθρωπος. Τη γιάτρευε με τον καλό του λόγο και μόνο.

Η πίεσή μου να τον συμβουλεύεται, σταμάτησε όταν μου μετέφερε ότι ο γιατρός της ζωής της επικαλέσθηκε ευγενικά την ηλικία του. Αλλά δεν τον αντικατέστησε με άλλον προσωπικό γιατρό.

Ο ένας βασικός λόγος, το οικονομικό. Στα ίσια: εγώ ευθύνομαι γι’ αυτό. Αλλά δεν είναι το θέμα μας γιατί πήρα τα βουνά –τουλάχιστον τώρα.

Αυτός ο γιατρός, όμως, δες ακριβώς γιατί της έλειψε.

Η αρχική ασθένεια, κάπου τέλη Φεβρουαρίου, ήταν φαρυγγίτιδα –ίσως κάτι παρόμοιο. Πήρε αντιβίωση, αλλά μερικές μέρες μετά, εμφάνισε πρήξιμο στο μάτι. Πήρε και δεύτερη αντιβίωση, πάντα από τους γιατρούς του ταμείου των δημοσιογράφων, και κυρίως τηλεφωνικά.

Αυτή η δεύτερη αντιβίωση, την έκανε να ξυπνήσει με το μάτι τούμπανο και κατακόκκινο. Πήρε νέα φάρμακα, και στις 6 Μαρτίου, που την είδα για τελευταία φορά, είχε σαφώς υποχωρήσει το πρήξιμο.

Βγήκαμε μαζί και την άφησα ευδιάθετη στην Alphabank της γειτονιάς της.

Κάποια στιγμή μετά, έκανε και διάρροια, και μετά ξυνίλα. Εκεί ήταν που της πρότεινα με sms να κάνει εισαγωγή σε νοσοκομείο. Να υπάρχει άμεση αντιμετώπιση του ντόμινο που έβλεπα.

Δεν το έκανε, φοβούμενη κυρίως τον κορωνοϊό.

Αποκλεισμένη πλήρως πιά, της πήγαιναν στην πόρτα φαγητό τα παιδιά μου. Ταυτόχρονα, βάραινε το κορμί της. Ζητούσε να συντομεύουν τα τηλεφωνήματα.

Την Παρασκευή 20.3, έκανε μικρό πυρετό. Όπως μου είπε, πήρε ένα DEPON και της έπεσε αμέσως. Το Σάββατο, που μιλήσαμε για τελευταία φορά, είχε καθαρή φωνή, καλή διάθεση, αλλά και πάλι ζήτησε να επιστρέψει στο κρεβάτι της.

Κρίτωνα,

Όλα αυτά, για οποιονδήποτε απλώς ψύχραιμο και λογικό, δεν έχουν τίποτα που να δικαιολογεί σκέψεις για κορωνοϊό. Ούτε καν υποψία.

Η αιτία θανάτου, για οποιονδήποτε απλώς καλό γιατρό, είναι έμφραγμα, ή κάτι σχετικό με το αίμα της και τη χρόνια αντιπηκτική αγωγή της.

Καταλαβαίνεις, όμως, ότι δεν θα μου ήταν και τόσο εύκολο να εκλάβω ως καλοπροαίρετη τη δημόσια ανάρτησή σου, με κραυγές περί κορωνοϊού και ανάλογες καταγγελίες. Τώρα, καταλαβαίνω τη συγκίνησή σου.

Ο Φιλαλήθης, συνοψίζω, δεν θα είχε κάνει το λάθος της δεύτερης αντιβίωσης. Σίγουρα, αν παρ’ ελπίδα το είχε κάνει, θα είχε τον ανδρισμό να σηκώσει μανίκια να το διορθώσει.

Δεν θα σε έκανε κι εσένα, αν θες, να ψάχνεις για κορωνοϊούς και τα συναφή.

Κρίτωνα,

Σε κοιτάζω κατάματα δημοσίως, και επικαλούμαι αφ’ ενός τη Χαρά κι αφ’ετέρου τη βουλευτική σου ιδιότητα.

Η αδερφή μου, με εκείνο το πηγαίο της ευθυκρισίας της, μου έχει από χρόνια πει «αδερφέ, εσύ είσαι για τις δύσκολες ασκήσεις». Θα είναι εξιλέωση να την δικαιώσω τουλάχιστον σε αυτό. Να λυθεί η δύσκολη άσκηση γιατί πέθανε.

Στην Επιστήμη, είναι μία βασική τεχνική να βγάζει κανείς ευρύτερης αξίας συμπεράσματα, ερευνώντας εξονυχιστικά μία και μόνη περίπτωση.

Ως βουλευτής, λοιπόν, έχεις την δυνατότητα να σπρώξεις διαδικασίες και επείγουσες έρευνες. Και είμαι βέβαιος ότι πρόθυμα θα σε συντρέψουν οι φίλοι μου βουλευτές Χρίστος Δήμας, Νίκος Ταγαράς και –κυρίως– ο Γιώργος Βαρεμένος. Που ήταν διαρκώς δίπλα της στο ΥΓΕΙΑ, αν και είχαν ήδη χωρίσει.

Να βρούμε, λοιπόν, γιατί έφυγε η Χαρά. Να λάμψει η αλήθεια, όποια κι αν είναι.

Κι αυτή η αλήθεια, με το καλό, να φωτίσει το τεράστιο πρόβλημα δημόσιας υγείας.

Αλλά, αν μου επιτρέπεις, το απαραίτητο πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση από τον καθένα μας των δικών του λαθών.

24 Μαρτιόυ 2020

Φιλικά,

Κώστας Τζαναβάρας

Τα καλά του κορωνοϊού

Ζευς, λεγόταν ο πατέρας των Ολύμπιων θεών της αρχαίας Ελλάδας. Γνωστός και ως Δίας, πρωταγωνιστούσε σε ουκ ολίγους μύθους. Και ίσως ο πιο σουρεαλιστικός μύθος, αφορούσε έναν αλλόκοτο τοκετό.

Έγκυος, ήταν η πρώτη σύζυγος του Διός, η Μήτις. Κι ο Δίας, ως μύθος λέγει, την καταβρόχθισε. Μόνο που το έμβρυο κατέφυγε στο κεφάλι του. Και το κεφάλι του ζοριζόταν άσχημα.

Για καλή του τύχη –τι θεός θα ήταν αλλιώς;– είχε ήδη ακμαίο γιό από τη δεύτερη σύζυγό του Ήρα. Κι ο Ήφαιστος, συνέβαλε ουσιαστικά στη γέννηση της ετεροθαλούς αδελφής του, ούτω πως: άνοιξε, με μια αποφασιστική τσεκουριά, το κεφάλι του Ζηνός.

Έτσι, λοιπόν, γεννήθηκε η θεά της σοφίας, η Αθηνά. Λιγότερο γνωστό, είναι το τι σημαίνει το όνομα της μητέρας της: μήτις, είναι η επιμελώς αποκτημένη πείρα. Συνεπώς, ο μύθος –εκτός άλλων– διδάσκει πως προκύπτει σοφία.

Πολύμητις, κατ’ εξοχήν, αναφέρεται στον Όμηρο ο Οδυσσέας. Το διαχρονικό ανδρικό μας πρότυπο. Ίσως, μάλιστα, έχει και κάποια σημασία, ότι στο εθνικό μας έπος αναφέρεται άπαξ ως πολύμητις και ο Ήφαιστος.

Μια τέτοια διδακτική τσεκουριά, υποστηρίζω, σε επίσης σουρεαλιστική μεταφορά, είναι και ο κορωνοϊός. Κατ’ ελάχιστον, αναγκαστήκαμε να προβληματιστούμε σε κάτι πρωτάκουστο και πρωτοφανέρωτο. Η τσεκουριά, δηλαδή, δεν χτύπησε έναν αλλά τους πάντες.

Χαρακτηριστική γραφική παράσταση αυτής της τσεκουριάς, είναι τα διαγράμματα τιμών χρηματιστηρίου του τελευταίου μήνα. Αφορά τους πάντες το ζήτημα, αλλά δεν πολυσυμφωνούν αυτοί που απλώς δεν έχουν μετοχές. Πολύ περισσότερο, διαφωνούν αυτοί που έχουν ποντάρει στην άγρια πτώση…

Πολλοί νομίζουν ότι είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα. Το ακριβές, όμως, είναι ότι είμαστε όλοι στην ίδια φουρτούνα. Σίγουρα, σ’ αυτή τη φουρτούνα, δεν δείχνει να έχει και πολύ μεγάλη διαφορά η θαλαμηγός των πλουσίων από τη βάρκα των φτωχών.

Όλα δείχνουν, όμως, ότι έχουν σημαντική διαφορά τα πλεούμενα των μυαλωμένων από τα πλεούμενα των άμυαλων. Και αρκούν, φρονώ, δύο χαρακτηριστικά φαινόμενα αυτής της φουρτούνας.

Η Κίνα, αφ’ ενός, αντιμετώπισε τον κορωνοϊό στην εστία του, και μέσα στο καταχείμωνο. Πήρε εγκαίρως δραστικά μέτρα, απομόνωσε επιτυχώς την πληγείσα επαρχία Hubei, κινητοποίησε το σύστημα υγείας και την κοινωνία.

Η επιδημία επεκτάθηκε ελάχιστα στις άλλες επαρχίες της αχανούς χώρας, και στην ουσία έχει εκλείψει. Ελάχιστα νέα κρούσματα. Και σποραδικοί θάνατοι μόνον, από ένα σύνολο κάπου 2.000 ατόμων που νοσηλεύονται ακόμη.

Στην Ευρώπη, παρά τη σημαντική χρονική διαφορά, η κατάσταση εξελίσσεται δραματικά. Η επιδημία δείχνει ανεξέλεγκτη. Ήδη, η Ιταλία των 60 εκατομμυρίων ψυχών, ξεπέρασε σε νεκρούς την Κίνα των 1.400 εκατομμυρίων.

Η σύγκριση είναι τραγική. Και την ανέδειξε περαιτέρω η προθυμία της Κίνας να βοηθήσει την Ιταλία και την Ισπανία. Η αντίστοιχη απροθυμία της Γερμανίας, λόγου χάριν, ήταν αναμενόμενη. Έχει κι αυτή πρόβλημα.

Αυτό που ίσως δεν περίμεναν πολλοί, είναι οι χαρακτηρισμοί της Deutche Welle για την προθυμία της Κίνας. Απέδωσαν συμφεροντολογικούς υπολογισμούς. Έκριναν, προφανώς, από τον εαυτό τους.

Αυτή η συντριπτική σύγκριση Κίνας-Ευρώπης, πολύπλευρη μάλιστα, οδηγεί την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη στην εύκολη εξήγηση. Οι θεωρίες συνωμοσίας, όμως, δεν εξηγούν τα στατιστικά ούτε της Ταϊβάν και της Ιαπωνίας, ούτε –πολύ περισσότερο– των ΗΠΑ.

Κι ας μη μιλήσουμε, στο ηθικό ζήτημα, για τη μεγαλοψυχία της Κούβας.

Όσο για την προέλευση του νέου ιού, η Επιστήμη θεωρεί κατασκευαστή την Εξέλιξη, την αέναη φυσική διεργασία. Η δυτική κοινή γνώμη, όμως, αντί συγκρίσεων, βρίσκει πιο βολικό το επιστημονικώς απίθανο.

Η Μεγάλη Βρετανία, αφ’ ετέρου, υπό την ηγεσία Boris Johnson, και με εγκέφαλο τον καθ. Επιδημιολογίας Chris Whitty, έβαλε μπροστά ένα φιλόδοξο σχέδιο. Θα πήγαινε πρώτα κόντρα στα φοβικά μέτρα καραντίνας. Θα έβαζε μπροστά τους θαρραλέους της, σύμφωνα με τη θεωρία της αγέλης.

Εν ολίγοις, αναμένει αποτελέσματα από την εκούσια δημιουργία αντισωμάτων από τους θαρραλέους της. Ακριβέστερα, περιμένει κάποια διάσπαση της αιχμής της επιδημίας.

Το τόλμημα, σοκάρισε. Κατακρίθηκε, ακόμη κι από αυτούς που όφειλαν να καταλάβουν ότι ο σχεδιασμός ξεπερνούσε τις πνευματικές τους ικανότητες. Ικανοί και ανίκανοι, μάλιστα, χάρηκαν σφόδρα στα μετέπειτα νέα για την εσπευσμένη «εγκατάλειψη» του σχεδίου.

Οι δημιουργικά ανατρεπτικοί, όμως, μπορούμε να ποντάρουμε στα εξής:

1.      Η ευρεία προβολή των θαρραλέων, εξασφάλιζε την καραντίνα των υπολοίπων.

2.      Επίσης de facto, στο υποσυνείδητο της τρομαγμένης αγέλης, καταγραφόταν ότι κάποια μέλη της αψηφούσαν τον κίνδυνο.

3.      Η τρομαγμένη αγέλη, που ξεφώνιζε τους θρασείς στα κοινωνικά δίκτυα, έβγαζε λίγο από το άγχος της, έδειχνε φθόνο, αλλά κατά βάθος εξέφραζε θαυμασμό.

Η Μεγάλη Βρετανία, πολύ απλά, ρίσκαρε και επένδυσε στα παλικάρια της, στο δύσκολο ξεκίνημα της νέας πορείας της. Τα υπόλοιπα, για φλούφληδες και γυναικούλες. Στα ίσια.

Συνεπώς: έχουν, άραγε, σημαντική διαφορά τα πλεούμενα των μυαλωμένων από τα πλεούμενα των άμυαλων;

Μία θετική απάντηση στην ως άνω ερώτηση, θα έφθανε για να δικαιολογήσει τον τίτλο αυτού του εσχάτου άρθρου.

«Ουδέν κακόν αμιγές καλού», έλεγαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι, ενώ οι Κινέζοι λένε κάτι ακόμη πιο θετικό: «Η κρίση φέρνει ευκαιρία και αλλαγή».

Στα απλώς καλά, μπορούν να καταγραφούν η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των τροχαίων ατυχημάτων.

Ευκαιρία για αλλαγή, όμως, είναι ο χρόνος για περισυλλογή που προσφέρει η αναγκαστική καραντίνα. Περισυλλογή για στοχασμό σε ευρύτερα θέματα. Θυμίζω, στους αναγνώστες που με τιμούν με την προσοχή τους, τι «χρωστάμε» από τα τέλη του ’16: απάντηση στην ερώτηση «τι είναι άνθρωπος;» (βλ. Πού πηγαίνει η Ελλάδα;)

Ήδη από τις αρχές της εβδομάδας, έλαβα τη ρητή άδεια, δύο καλών φίλων μου στο Facebook, να μεταφέρω τα χαρακτηριστικά δημόσια σχόλιά τους.

Η καλή fb-φίλη Ολυμπία Βλαχοπούλου, είχε ήδη καταγράψει τους ευρύτερους προβληματισμούς της για τον πρωτογενή τομέα μας. Έχοντας χρόνια στο αντικείμενο, υποστηρίζει: «έπρεπε η οικονομία μας να είναι κάθετα και οριζόντια δομημένη γύρω από αυτόν, από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση...., αλλά το μυαλό κουκούτσι. Ας φάει τεχνολογία ο κόσμος, και μάλιστα εισαγόμενη, μαζί με τα πανάκριβα υπερτιμημενα τρόφιμα σε λίγο.» Καταλήγει: «απλώς τώρα θα αρχίσουν να φαίνονται οι αστοχίες της πολιτικής».

Σε ερώτηση αν έχει κάποια καλή ιδέα για το παρόν άρθρο, απάντησε πρόθυμα και εκ βαθέων: «ακούω να τρίζουν τα θεμέλια της παγκοσμιοποίησης, και αυτό είναι μελωδία στ’ αυτιά μου, ακόμα κι αν χρειαστεί να υποφέρουμε.»

Στην ίδια ερώτηση, ο καλός fb-φίλος Νίκος Ιορδανίδης, απάντησε με νόημα και επιγραμματικά: «ο κορονοϊός ήρθε για να ανθίσουν τα μύχια συναισθήματα των ανθρώπων .......»

22 Μαρτίου 2020

Κώστας Τζαναβάρας

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ 21/3/20 23:14

Τα συνημμένα, είναι τα διαγράμματα κρουσμάτων κορωνοϊού για τη χώρα μας, όπως τα δίνει το www.worldometers.info

Στη λογαριθμική κλίμακα, δίνει παραστατικά την εξασθένιση στο ρυθμό της αύξησης των κρουσμάτων.

Στην αριθμητική, για έναν αδαή στα μαθηματικά, κρύβεται αυτή η εξασθένιση.
Επί πλέον, στη λογαριθμική κλίμακα μπορεί να γίνει πρόβλεψη του τελικού αριθμού κρουσμάτων της παρούσης επιδημίας.
Με το μάτι, δείχνει για περίπου 1.000 κρούσματα. Ακριβέστερος υπολογισμός, μπορεί να γίνει σχετικά απλά, με κατάλληλη μη γραμμική παλινδρόμηση.
Σημαντική απόκλιση από την εποπτική πρόβλεψη για περίπου 1.000 τελικά κρούσματα, προϋποθέτει κάτι τελείως διαφορετικό από όσα συνέβησαν στις 25 ημέρες της επιδημίας.
Τέτοια σημαντική απόκλιση, όμως, δεν έχει εμφανισθεί ούτε στην Ιταλία ούτε στην Ισπανία.
Καταθέτω δημοσίως αυτές τις θέσεις, καθώς είδα για πρώτη φορά τις κυβερνητικές ανακοινώσεις και εκτιμήσεις, όπου έγινε αριθμητική σύγκριση με τους θανάτους στην Ιταλία.
Εν ολίγοις:
1. Οι φόβοι για αντίστοιχο με την Ιταλία αριθμό θυμάτων, από μαθηματικής πλευράς, είναι απολύτως ανεδαφικοί.
2. Από ιατρικής πλευράς, δεν αναφέρθηκε κάτι που να δικαιολογεί πρόσθετες ανησυχίες.

Κορωνοϊός και ορθολογισμός

Μπροστά στη «φουρτούνα» του κορωνοϊού, αξίζει –φρονώ– να θυμηθούμε ένα γνωστό απόφθεγμα: «Είναι ασφαλέστερο να μένουν δεμένα στα λιμάνια, αλλά δεν είναι αυτός ο λόγος που φτιάχτηκαν τα καράβια».

Πείθει αυτός ο φυσικός ορθολογισμός, αλλά στην ποιητική του μορφή. Ποιος, αλήθεια, τολμάει να ενεργήσει αναλόγως στην περίπτωση της τρέχουσας «φουρτούνας»; Ποιος να σκεφθεί κόντρα στην πλειοψηφούσα τάση για καραντίνες και απαγορεύσεις;

Ο ορθολογισμός, ως γνωστόν, αρχίζει από τα δεδομένα.

Οι αριθμοί, λοιπόν, λένε ότι το πρόβλημα εντοπίζεται στις λεγόμενες «ευπαθείς ομάδες». Οι ηλικιωμένοι και οι χρονίως πάσχοντες, κινδυνεύουν με πνευμονία, επιπλοκές, ή ακόμη και θάνατο. Οι υγιείς και νέοι, περνάνε κάτι σαν το κοινό κρυολόγημα –μπορεί να μην καταλάβουν καν.

Συνεπώς, γιατί δένουμε όλα τα καράβια; Τουτέστιν: Γιατί βάζουμε σε απαγορεύσεις και καραντίνα ολόκληρη την κοινωνία; Τι ευρύτερες συνέπειες, εν τέλει, έχει αυτή η ισοπεδωτική επιλογή μας;

Αλλιώς: μήπως, αντί να βάζουμε σε πανάκριβη καραντίνα ολόκληρη την κοινωνία, θα ήταν καλύτερα να προστατεύουμε προσεκτικά τις ευπαθείς ομάδες;

Σίγουρα, το ανατρεπτικό ερώτημα βρίσκει τους πάντες «πνιγμένους». Ευλόγως, προκαλεί αγανάκτηση. Ποιος έχει χρόνο τώρα να κουράζει το μυαλό του με δύσκολες ερωτήσεις; Ποιος θα αποτολμούσε να αλλάξει τώρα αποφάσεις;

Η Επιστήμη, όμως, ΟΦΕΙΛΕΙ κάποια στιγμή να τα ερευνήσει. Οφείλει να μελετήσει τα δεδομένα, να επεξεργασθεί εναλλακτικά πλάνα, να ελέγξει την εφικτότητά τους, να κάνει αξιόπιστες προβλέψεις. Να επινοήσει εφικτούς σχεδιασμούς που θα έχουν και λιγότερη αναστάτωση, και μικρότερο κόστος, και λιγότερα θύματα.

Κι αν δεν το κάνουν αυτοί οι επιστήμονες, θα το κάνουν κάποιοι άλλοι επιστήμονες. Πιο ευφυείς, πιο τολμηροί, λιγότερο οκνηροί. Απεγκλωβισμένοι από το γνωστό και το οικείο. Αυτοί που πράγματι τολμούν να σκέφτονται.

Ήδη, οι στατιστικές αποκαλύπτουν το μέγα πρόβλημα που λέγεται Ευρώπη.

Αφ’ ενός, η δήθεν διαφωτισμένη Ευρώπη, με την κατευθυνόμενη ενημέρωση, δεν πολυξέρει ένα βασικό γεγονός: η επιδημία του κορωνοϊού έχει κατ’ ουσίαν τελειώσει στην Κίνα. Δεν ξέρει καν ότι στην επίσημη έκκληση της Ιταλίας για βοήθεια, ανταποκρίθηκε μόνον η Κίνα. Αλλά: κι αν το μάθει;

Αφ’ ετέρου, οι αριθμητικές συγκρίσεις είναι δραματικές, κι ενώ ακόμη δεν έχει υπάρξει καν επιβράδυνση του ρυθμού μετάδοσης της νόσου στην Ευρώπη.

Τα κρούσματα και τα θύματα ανά εκατομμύριο κατοίκων, και σύμφωνα με το εξαίρετο site www.worldometers.info, να τι δείχνουν (μεσημέρι 14.3.20):

Κίνα: 56,2 κρούσματα και 2,2 θάνατοι.

Ιταλία: 292,1 και 20,9. Ισπανία: 111,9 και 2,8. Ελβετία: 131,6 και 1,3.

ΗΠΑ: 7(επτά) και 0,2. Αυστραλία: 7,8 και 0,1. Ιαπωνία: 5,8 και 0,2.

Στην πραγματικότητα, οι αριθμοί αποδεικνύουν ότι η Ευρώπη ξέρει πολύ καλά να πνίγεται σε μια κουταλιά νερό. Και των ίδιων ευρωπαϊκών αντιλήψεων, κατ’ ουσίαν,  είναι κι αυτοί που ζητούν την κεφαλήν επί πίνακι του Προέδρου Trump για ολιγωρία. Αντιλήψεις χυδαίας περιφρόνησης της αλήθειας.

Όμως όλα καταγράφονται. Το πρόβλημα, αλλά και το έγκλημα, είναι χοντρό. Και όλοι θα κριθούμε εκ των υστέρων. Συμπεριφορές, αποτελέσματα…

Η ευρωπαϊκή ελίτ, σκουριασμένη πια και δογματική, ανίκανη να σκεφθεί δημιουργικά, βασίζεται στα περασμένα μεγαλεία. Πάει, όμως, ο καιρός που δεν είχε αντίπαλο.

Για όσους δεν το πρόσεξαν, την Παρασκευή 13.3.20 και ώρα Ελλάδος 9:30 μ.μ., ο πλανητάρχης έδωσε συνέντευξη τύπου. Με φόντο το πανέμορφο Rose Garden, του ηλιόλουστου Λευκού Οίκου, ανήγγειλε ευρωπαϊκώς ανήκουστες δράσεις. Και με παρέλαση ηγετών επιχειρήσεων-κολοσσών, να δίνουν λύσεις εδώ και τώρα.

Μέχρι και drive-in tests για κορωνοϊό –έτσι για την αλητεία.

Μάλιστα, την ίδια ώρα, την καθ’ ημάς «αργάημισυ», ο δείκτης-πλανητάρχης Dow Jones έκανε ένα άλμα κάπου 5%, μέσα σε μισή ώρα.

Όθεν,

το μόνο που έχει να προτείνει κανείς στην Ευρώπη, φιλικά-φιλικά, είναι να κλείσει την τηλεόραση. Φθάνουν τα παχιά λόγια, αλλά και η ανοχή της παλιανθρωπιάς. Και με κλειστά τα μάτια, να χαλαρώσει και να ξανασκεφθεί πού πηγαίνει.

Δεμένη στο λιμάνι, να θαλασσοδέρνεται. Ψέματα;

15 Μαρτίου 2020

Κώστας Τζαναβάρας

Μετά τον Trump, τί;

Όλα δείχνουν ότι η ερώτηση του τίτλου ουδόλως απασχολεί. Οι απειράριθμοι “hate trumpers”, ούτε καν αντιλαμβάνονται ότι η τιθέμενη ερώτηση δ-ε-ν είναι «Μετά τον Trump, ποιός;»
 

Όλα δείχνουν, δηλαδή, ότι όλοι αυτοί νομίζουν ότι όλο κι όλο το πρόβλημα είναι να φύγει αυτός που δεν γουστάρουν. Τόσο που αποδοκιμάζουν την πολιτική του, αδιαφορώντας για το ποια είναι πράγματι η πολιτική του. Αρκούνται να μισούν το φάντασμα που τους πλασάρει ο –κατ’ ευφημισμόν– τύπος.

Ως άλλοι στρουθοκάμηλοι, πιστεύουν ότι δεν έχει κάνει τίποτα σωστό, γιατί απλώς δεν λέει κάτι τέτοιο κανένα κανάλι και καμία εφημερίδα. Ευλόγως, λοιπόν, θεωρούν ότι ουδόλως υφίσταται θέμα διατήρησης επιτυχιών του, άρα και αναγκαίων προσόντων του αντικαταστάτη του.

Ευρύτερα, αυτή η «απρόσωπη κοινωνική βλακοκρατία», τείνει να εξαλείψει έννοιες όπως συλλογισμός, επιχείρημα, αλήθεια. Και δείχνει τα νοητικά προσόντα της απέναντι στο διαβόητο κορωνοϊό. Παραμένει ακατανόητο το στοιχειώδες: ο φόβος του κορωνοϊού είναι κατά πολύ χειρότερος του ίδιου του κορωνοϊού.

Ταυτόχρονα, αναδεικνύεται η άγνοια της Δύσης σε κάτι θεμελιώδες: στο ρόλο του θάρρους της υγείας στην ανοσία. Άγνοια, εν πολλοίς, της σχέσης νου και σώματος.

Όσοι όμως αντιλαμβάνονται, όσοι βλέπουν τα οφθαλμοφανή δηλαδή, οφείλουν να κρίνουν αναλόγως τις πράξεις ειδικών και αρμοδίων, όπως και του τύπου.

Οφείλουν, αλλά δεν είναι κι εύκολο. Εξ ου και όσα βλέπουμε.

Κάπως έτσι, μπαίνουμε σε νέα φάση του ξεκαθαρίσματος λογαριασμών στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας του πλανήτη. Με «διαιτητή» τις αντιδράσεις των πολλών, αλλά και των βουτυρόπαιδων που διαχειρίζονται δειλά χαρτοφυλάκια πάμπλουτων.

8 Μαρτίου 2020

Κώστας Τζαναβάρας

ReMeddling: 32.450

Dear Donald,
 

Θα προσπαθήσω να σου εξηγήσω την καινούργια ντιρεκτίβα μου: «ιχνηλάτησε τη βλακεία». Κάτι σαν το γνωστό των ντέτεκτιβς: “Follow the money” –«ιχνηλάτησε το χρήμα».

Φυσικά, η αφορμή είναι το φαινόμενο κορωνοϊός, που απειλεί τόσο την κοινωνία και την οικονομία, όσο τα χρηματιστήρια και την επανεκλογή σου. Σε κόβω δε για ανυποψίαστο. Ως προς την ακριβή φύση του φαινομένου, διευκρινίζω. Και τις δυνητικές συνέπειές του, συμπληρώνω.

Να τα βάλουμε, όμως, σε μία σειρά;

Η ίδια η ασθένεια, παρότι πρωτοφόρετη, δεν δικαιολογεί τόσο θόρυβο. Δεν είναι ebola, δεν είναι AIDS, δεν είναι μεσαιωνική πανούκλα κ.λ.π. Δεν υπάγεται στις ασθένειες μεγάλης θνησιμότητας.

Η θνησιμότητά της εντοπίζεται κυρίως σε ευπαθείς ομάδες (ηλικιωμένοι, πάσχοντες κ.τ.τ.), και είναι αντίστοιχη της γνωστής γρίπης. Γίνεται λόγος για 2%, έναντι 0,1% της γρίπης. Αλλά ήδη διατυπώνονται προβλέψεις ειδικών για κάτω από 1%.

Εμείς οι μη ειδικοί, αλλά εγκυκλοπαιδικής μορφώσεως και σκεπτόμενοι, έχουμε απορίες με νόημα. Η βασική: μήπως είθισται οι ιοί να εξασθενούν όσο μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο; Άλλη: μήπως το 2% θνησιμότητα αφορά την κινέζικη επαρχία, δηλαδή την εστία;

Άλλη, πιο πονηρή: αφού η διάκριση γρίπης-κορωνοϊού, ως προς τα συμπτώματα, δεν είναι και τόσο εξόφθαλμη, μήπως το 2% θνησιμότητα είναι επί όσων κατάλαβαν ότι είχαν κορωνοϊό; Μήπως δηλαδή δεν μετρήθηκαν όσοι νόμιζαν ότι έχουν γρίπη; Οέο;

Να ακούσουμε τους ειδικούς, αλλά όχι και να μην κάνουμε ερωτήσεις. Έλεος.

Όχι να παίρνουν τις αποφάσεις μας. Αυτό.

Πάνω από αυτό το υπόβαθρο σύγχυσης, αρχίζει ο τραγέλαφος του πανικού. Ο απλός άνθρωπος, χειραγωγείται αγρίως από επιτήδειους, αμύνεται εκφοβισμένος, κλείνεται στο καβούκι του.

Ελάχιστα πείθεται από τους καλοπροαίρετους των ειδικών. Δεν έχουν την ψυχή να τον πείσουν. Έτσι, παραμένει πάντα μισο-πληροφορημένος. Πανικοβάλλεται, από την ασάφεια του κινδύνου. Απροσανατόλιστος κι αναποφάσιστος.

Συγκατανεύει πειθήνια, εν τέλει, ακόμη και στη ματαίωση καρναβαλιών. Το πρόβλημα –το τονίζω!– δεν είναι στην απόφαση, στην άποψη. Το πρόβλημα είναι ότι δεν αντέχει καν να το σκεφθεί. Δεν αντέχει να τα βάλει κάτω, να κρίνει, και να επιλέξει.

Το πρόβλημα, λοιπόν, είναι στο «πειθήνια», στην κοπαδοποίηση –σαφές;

Μιλώντας περί Ιατρικής, στη συνέχεια, πρέπει να κάνουμε την προσπάθεια να θυμηθούμε το λεγόμενο «θάρρος της υγείας». Ξεχασμένο μεν, βασικό δε.

Πρόκειται για τον ακρογωνιαίο λίθο της Ιπποκρατικής Ιατρικής. Ο Ιπποκρατικός γιατρός, έχει πρώτιστο μέλημα να ενισχύσει τη δύναμη αυτοθεραπείας του ασθενούς του. Πρώτιστο.

Οι γιατροί που ανταποκρίνονται στην πρώτιστη υποχρέωσή τους, όλο και λιγότεροι πια, θα σε βοηθήσουν να αντιληφθείς μόνος σου την κατάσταση. Να κρίνεις εσύ αν κινδυνεύεις, ή πόσο κινδυνεύεις. Θα πάρουν αποφάσεις αντί για σένα, μόνον όταν δεν γίνεται αλλιώς.

Οι άλλοι, θα σου δώσουν καθησυχαστικές εντολές και συνταγές, γνωρίζοντας ότι δεν είναι και τόσο σίγουρο ότι θα σε καθησυχάσουν. Δεν είναι το σημαντικότερο αν το κάνουν επίτηδες ή από άγνοια. Μετράει το αποτέλεσμα. Θα σε έχουν διαρκώς στην απορία. Πελάτη.

Χωρίς αυτό το πρώτιστο, όμως, δεν μιλάμε για Ιατρική. Μιλάμε για κλάδο της Κτηνιατρικής. Μιλάμε για επίορκους γιατρούς ανθρώπων, που λειτουργούν ως κτηνίατροι. Αγνοώντας τη σχέση νου και σώματος, εν ολίγοις.

Dear Donald,

Πιστεύω ειλικρινά ότι συμφωνείς σε όλα αυτά. Μόνο που τα ξέρεις αλλιώς, και τα υποβαθμίζεις. Σε είδα κάπως να το κοροϊδεύεις το ζήτημα. Σε είδα να νομίζεις ότι οι 36.000 θάνατοι το χρόνο από γρίπη στη χώρα σου, θα οδηγήσουν στις προφανείς συγκρίσεις και σε λογικά συμπεράσματα.

Δδέεενν... Δυστυχώς. Να γιατί.

Όλη αυτή η αθλιότητα, έχει ούριο άνεμο. Κινείται επιτήδεια στα πλαίσια της υπάρχουσας «απρόσωπης κοινωνικής βλακοκρατίας». Ένα αχανές σύνολο ατόμων κοινότυπων αντιλήψεων, με συμπεριφορές μάζας, που συσπειρώνεται πίσω από το μαγικό «Όλοι». Αυτό που πλασάρουν οι διάφοροι επιτήδειοι.

Αντιδράσεις όχλου, χωρίς αρχηγούς. Απλώς οι επιτήδειοι ξέρουν να κάνουν τα παιχνιδάκια τους.

Dear Donald,

Αυτή η απρόσωπη κοινωνική βλακοκρατία, είναι ο βασικός σου αντίπαλος. Μακάρι να κάνω λάθος, αλλά όσα διακρίνω να σκέφτεσαι, υποτιμούν το φαινόμενο. Άθελά σου, μάλιστα, προσχωρείς στο κλίμα υπερβολής και πανικού.

Είπες λ.χ. για κονδύλια 2,5 δις $, και ο Schumer αντείπε 8,5. Και του είπες δημοσίως «ευχαριστώ πολύ», αντί να του τα τρίψεις στη μούρη με ένα «τι λες ρε παλιάνθρωπε» που του άξιζε.

Η πρότασή μου είναι καθαρή: να βάλεις ψηλά στις προτεραιότητές σου το ΠΩΣ σκέφτεται ο κόσμος. Βρες τρόπο να υποδείξεις το πρόβλημα, αφού το χωνέψεις καλά πρώτα εσύ ο ίδιος. Δεν είναι εύκολο, αλλά γίνεται.

Δεν χρειάζεται, αλλά θα στο πω: Αν –αν!– επικρατήσει η λογική, και με τόσα καλά που έχεις κάνει, δεν έχεις λόγο να ανησυχείς για το ΤΙ θα σκεφθούν.

Dear Donald,

Από πλευράς μου, προειδοποίησα. Δημοσίως. Κι αυτή η έγκαιρη προειδοποίηση, με απόλυτη ακρίβεια και συνέπεια, αλλά και χαρακτηριστική άνεση, είναι κεφάλαιο. Κεφάλαιο αξιοποιήσιμο, υπό ειδικές προϋποθέσεις ακραίων περιστάσεων.

Δεν ξέρω και πόσο χρόνο σου δίνουν τα πορτοφόλια που σε αναγνωρίζουν ως αρχηγό τους, αλλά οι αγορές είναι στο όριο. Αν χρειάζεσαι μαζί σου τις δυνάμεις της αγοράς, θα χρειασθεί να αξιοποιήσεις το ευλόγως αναμενόμενο “short squeeze”. Από άλλη σκοπιά, το «τίναγμα της γάτας»…

Δες, όλα αυτά, στο κανάλι του Dow Jones, 14 μήνες μετά τη δημοσιοποίησή του. Στο χέρι σου είναι να διατηρηθεί, και για πολύ ακόμα. Το Νοέμβρη, σε φέρνει ασφαλώς στο 32.450 που έχω από μήνες δημοσίως καθορίσει.

Όπως είπαμε, όμως: «ιχνηλάτησε τη βλακεία»…

Sincerely yours,

Kostas

1 Μαρτίου 2020

Κώστας Τζαναβάρας