Η ομιλία Ομπάμα ως ύβρις κατά του Ελληνισμού

Η ομιλία του απερχομένου Προέδρου των ΗΠΑ, στις 16.11.16 στην Αθήνα, σε αίθουσα του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», εξόργισε πολλούς Έλληνες. Αντιθέτως, ενθουσίασε τους παρασυρμένους στον «πολιτισμό» που πρεσβεύει, του οποίου την κοσμοθεωρία συνόψισε και επικαιροποίησε.

Για τους πολλούς, υπήρξε ενορχηστρωμένη πλύση εγκεφάλου. Τα γνωστά φερέφωνα, αναγόρευσαν αυθαιρέτως την ομιλία «εμπνευσμένη» και «ιστορική». Πόνταραν επιτυχώς στην αμάθεια και την ανωριμότητα. «Έπεισαν» αυτούς που βασίζονται σε εντυπώσεις και παχιά λόγια.

Ο ομιλητής πρόφερε ουκ ολίγα εγκωμιαστικά λόγια για την προσφορά της Ελλάδας στον πολιτισμό. Έκανε δυσδιάκριτη την ύπουλη ειρωνεία, και – κυρίως – την στοιχειοθέτησή της. Δύσκολα καταφέρνει κανείς να αποδομήσει την προπαγάνδα.

Ένα πρώτο σοκαριστικό στοιχείο, είναι η συμπεριφορά του ομιλητή απέναντι στον μνήμη του αειμνήστου οικοδεσπότη του. Μιλούσε επί 50 λεπτά στην υπέροχη αίθουσα που φτιάχθηκε με έξοδά του, και δεν ανέφερε καν το όνομά του. Πρόφερε κάπου 5.800 λέξεις, και δεν βρήκε μία λέξη να τον ευχαριστήσει. Ή, έστω, να εξάρει το έργο του Ιδρύματος στα σχολιά της δοκιμαζόμενης Πατρίδας μας.

Η κρατική ΕΡΤ, τελείως … «αντικειμενικά», ανέλαβε να «ρίξει στάχτη στα μάτια» των ανύποπτων εγχώριων τηλεθεατών. Προσέθεσε, κάπου γύρω στο 38^ο λεπτό, ένα «και μάλιστα στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος». Ποτέ δεν έφθασε – στα Αγγλικά ! – κάτι τέτοιο στα αυτιά των τηλεθεατών.

Στο ίδιο πνεύμα εμπαιγμού, αποκρύφθηκε και το γεγονός ότι – εκτός από τον εκφωνητή – διάβαζε έτοιμο κείμενο και ο ομιλητής. Εκμεταλλεύθηκαν επιτυχώς την άγνοια του απλού τηλεθεατή για την τελευταία λέξη της μόδας στα μηχανήματα τύπου «teleprompter». 

Πρόκειται για νόμιμη απάτη. Το κείμενο της ομιλίας «κυλάει» σε ειδική οθόνη.  Η οθόνη, όμως, είναι ημιδιαφανής. Ο ομιλητής βλέπει συνεχώς τι είναι να πει. Αλλά η τηλεόραση δείχνει από την κατεύθυνση που η οθόνη είναι διαφανής. Διακρίνονταν λ.χ. πίσω της οι σημαίες. Και υπήρχαν δύο τέτοιες οθόνες, γι’ αυτό και κοίταζε συνεχώς αριστερά-δεξιά.

Κανείς δεν είπε ψέματα. Τα μηχανήματα ήταν μπροστά στα μάτια μας. Απλώς δεν μπήκαν στον κόπο να πουν την αλήθεια. Θέλησαν να δημιουργήσουν εντυπώσεις. Ότι δηλαδή ο ομιλητής είναι δεινός ρήτορας, ότι ξέρει τι λέει. Ότι είναι στοχαστής επιπέδου. Ευλόγως, κάποιος που δεν ήξερε τι ακριβώς γινόταν, γοητεύθηκε από την ρητορική του «τέχνη».

Δεν είναι κακό, φυσικά, να διαβάζει ένας ομιλητής. Είναι απάτη, όμως, να παριστάνει επιτηδείως τον ρήτορα. Όπως και να αποφεύγει να μιλήσει στην Πνύκα, δήθεν για λόγους ασφαλείας. Ενώ, απλώς, απέφυγε την αλήθεια του φωτός της ημέρας. Δεν τόλμησε τις συγκρίσεις …

Σε αυτό το πνεύμα υποκρισίας και εμπαιγμού, ο ομιλητής «πέρασε» σωρεία ειρωνειών κατά του Ελληνισμού. Ποιος «έπιασε» π.χ. την ειρωνική προφορά της «φουστα … νέλας» ; Ομοίως, «πέρασε» και πλήθος ανακριβειών και μικροτήτων. Αλλά, όπως λένε και οι Κινέζοι, «Μια χάρτινη τίγρης δεν αντέχει τον έλεγχο από κοντά».

Δεν είναι της παρούσης η πλήρης ανασκευή της κοσμοθεωρίας που ανέπτυξε. Θα περιορισθώ σε μερικές καίριες επισημάνσεις, και επιγραμματικά.

Μίλησε για την ελληνική φιλοξενία, αλλά είδαμε πώς ακριβώς την αντιλαμβάνεται. Ως φιλοξενούμενος, έδειξε έμπρακτα διαγωγή απέναντι στον Σταύρο Νιάρχο.

Επενέβη ωμά στα εσωτερικά μας θέματα. Μας ανακοίνωσε γιατί υποφέρουμε τόσα χρόνια : για να … παγκοσμιοποιηθούμε. Μάθαμε για τις μεταρρυθμίσεις που προωθούνται, αλλά όχι και κάτι συγκεκριμένο. Μάθαμε ότι μας στηρίζει η Αμερική στην κρίση, αλλά – πάλι ! – όχι και κάτι συγκεκριμένο. Ακούσαμε και λόγια συμπαθείας για το χρέος και την ελάφρυνσή του. Αλλά – πάλι ! – κάποιοι δεν τον αφήνουν ...

Ακούσαμε και επιθέσεις-«φωτογραφία» σε φίλες χώρες. Ακόμη και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για το βρετανικό δημοψήφισμα. Ό,τι δεν του αρέσει, πολύ απλά, «είναι» απολυταρχία, εθνικισμός και πισωγύρισμα.

Έτσι, λοιπόν, αντιλαμβάνεται την σχέση μεταξύ ξένου και οικοδεσπότη. Ο οικοδεσπότης έχει μόνον υποχρεώσεις, ο φιλοξενούμενος δικαιώματα και μόνον. Έχει κάθε δικαίωμα αυθάδειας και αναίδειας.

Έτσι αντιλαμβάνεται, ευρύτερα, και το μεταναστευτικό. Ως μέσο καταστροφής του οικοδεσπότη, υπό το άλλοθι της ανάγκης του απρόσκλητου επισκέπτη. Χωρίς να ενδιαφέρει, μάλιστα, το ποιοι και πώς τον έφεραν στην ανάγκη.

Εγκωμίασε τον ομόχρωμό του Γιάννη Αντετοκούνμπο, που όντως διαπρέπει στο επαγγελματικό πρωτάθλημα μπάσκετ της χώρας του (ΝΒΑ). Αλλά, αγνόησε επιδεικτικά το άλλο ελληνόπουλο του ΝΒΑ, που επίσης έχει λαμπρές προοπτικές – ίσως και μεγαλύτερες. Κατά τα άλλα, δεν είναι ρατσιστής ο ίδιος.

Μίλησε δήθεν εγκωμιαστικά για το ελληνικό φιλότιμο, αλλά στην πραγματικότητα επεχείρησε να το παγκοσμιοποιήσει, αφού πρώτα το διέστρεψε.

Αυτοβούλως, μας πληροφόρησε ότι το φιλότιμο είναι «Να ζεις με σεβασμό και ευγένεια για την οικογένεια, την κοινωνία και την πατρίδα. Όλοι μαζί, με υποχρεώσεις ο ένας στον άλλον». Κατόπιν αυτών, διεπίστωσε : «Το βλέπω καθημερινά, και μου δίνει ελπίδα».

Πολύ απλά, ξέχασε [;] το βασικό : την εσωτερική προαίρεση. Ο φιλότιμος Έλληνας, δεν συμπεριφέρεται καθ’ υπόδειξιν. Υπακούει στους νόμους της συνειδήσεώς του. Παίρνει πρωτοβουλίες για το καλό. Ακόμη και στο σκοτάδι, ενεργεί σαν να τον έβλεπαν όλοι.

Άλλο θέμα, φυσικά, το ότι «χάθηκε το φιλότιμο» στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.

Μίλησε εκτενώς για τη δημοκρατία, αλλά απεκάλυψε ρηχότητα προσεγγίσεων.

Πρώτα από όλα, αγνόησε επιδεικτικά τον Σόλωνα. Του είναι δύσκολο να αναγνωρίσει ότι η Αθηναϊκή Δημοκρατία που εξύμνησε είναι επινόηση ενός και μόνον ανδρός. 

Πώς, μετά, να προσεγγίσει το ηθικό υπόβαθρο του Σολωνείου άθλου ;

Ευρύτερα, του είναι ξένο το φαινόμενο του διαπρεπούς ατόμου που πασχίζει για το κοινό καλό. Γνωρίζει μόνον την απολυταρχία. Μίλησε για τον Αριστοτέλη, αλλά τι μπορεί να του πει το «άρχειν επί εκόντων» του μεγάλου Μακεδόνα ;

Φιλοξενούμενος στην κοιτίδα της δημοκρατίας, δεν παρέλειψε να μας ψέξει, να μας προσβάλει.

Μίλησε για την ύπαρξη δούλων, αλλά είναι λογικό να μην ξέρει την διαφορά μεταξύ δούλου και σκλάβου. Στα αγγλικά, άλλωστε, λέγονται και τα δύο με την ίδια λέξη : slave.

Η δουλεία εκείνης τη εποχής, όμως, δεν είχε τίποτα κοινό με αλυσίδες, κακομεταχείριση και λοιπές βαρβαρότητες που γνωρίζει. Και. επί τέλους, πάει πολύ να μιλάνε αυτοί που τους ηττημένους των πολέμων – αυτοί ήσαν δούλοι τότε – τους έτρωγαν μέχρι προσφάτως. Έλεος.

Μίλησε και για το ότι οι γυναίκες δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα. Αλλά, τι θα απαντούσε, άραγε, στον Αριστοτέλη : «Είτε οι γυναίκες άρχουν, είτε οι άρχοντες άρχονται υπό των γυναικών, ποία η διαφορά ;»

Εγκλωβισμένος στην λογική του σπουργίτη που ήθελε να γίνει αητός, πειράται επιμόνως να αναλύσει δυσχερή. Μείζονα θέματα της ανθρωπότητας, όπως η δημοκρατία, η παγκοσμιοποίηση και η δικαιοσύνη, αποδεικνύεται ότι είναι εμφανώς πολύ πέραν των πνευματικών του δυνάμεων.

Απεφάνθη – ορθώς ! – ότι «Ο  Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είχε δίκιο όταν έλεγε ότι η αψίδα των δικαιωμάτων σχετίζεται με την δικαιοσύνη». Αλλά πώς θα μπορούσε να διαχειρισθεί την στιβαρή Αριστοτελική θέση : «Η δικαιοσύνη είναι πάντοτε αποτέλεσμα αγαθής προαιρέσεως» ;

Παρέστησε και τον τιμητή των ανά τον κόσμον πολιτευμάτων. Αλλά – φευ ! – αδυνατεί να εντοπίσει το υπόδειγμα δημοκρατίας της Ελβετίας. Πολύ απλά, στην Ελβετία δεν υπάρχουν τα προβλήματα που τον ταλανίζουν. Και αυτό οφείλεται στο ότι η Ελβετία βασίσθηκε στο μεικτό πολίτευμα της Αρχαίας Σπάρτης, προσθέτοντας στοιχεία αθηναϊκά.

Σε ειλικρινέστερες στιγμές του, πάντως, έχει εκμυστηρευτεί δημοσίως ως μεγαλύτερο σφάλμα της Προεδρίας του την αποτυχία του να μειώσει (reduce) την ευτέλεια (meanness) και την πόλωση (polarization).

Ο υψηλός επισκέπτης μας, κάπως έτσι, αποδεικνύεται καταδικασμένος να ψάχνει για λύσεις εκεί που δεν υπάρχουν. Είναι καταδικασμένος να ψάχνει για διορθώσεις, εκεί που ασθενεί μέχρι σήψεως όλο το σύστημα. 

Αυτοϊκανοποιείται επαξίως, όμως, που κατάφερε και «εκόμισε γλαύκας ες Αθήνας».

Κόρινθος 27 Νοεμβρίου 2016

Κώστας Τζαναβάρας

Ε