ΘΕΛΟΝΤΑΣ ΚΑΝΕΙΣ να αξιοποιήσει επιτυχώς την Ομηρική Παρακαταθήκη, οφείλει πρωτίστως -πάντα κατά την ταπεινή μου γνώμη- να είναι ακριβής στους συλλογισμούς, στις συσχετίσεις και -κυρίως!- στα συμπεράσματα. Είναι πολύ εύκολο να παρεξηγηθεί το νόημά της, αλλά και να νομίσει κανείς ότι ο Όμηρος προσφέρεται για δογματισμούς.
ΣΤΟ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟ, εν προκειμένω, μητρικής υπερπροστασίας του ομηρικού Αχιλλέα και σύγχρονων γυναικοκτονιών, αξίζει να σκεφθούμε αν έχουμε να κάνουμε με αποδείξεις ή πρόκειται απλώς για ιδέες προς αξιοποίηση.
Υποστηρίζω το δεύτερο. Και βάση αυτής της αξιοποίησης, είναι να βγάλουμε ΠΡΩΤΑ συμπεράσματα για το μύθο. ΜΕΤΑ, είναι ευκολότερο να σκεφθούμε στο προκείμενο σύγχρονο πρόβλημα.
Έχει σημασία δηλαδή ο ΣΑΦΗΣ διαχωρισμός του μύθου από την πραγματικότητα.
ΕΠΙ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ, λοιπόν, είδαμε στα προηγούμενα άρθρα "Από το δράμα της ομηρικής Βρισηίδας στις γυναικοκτονίες" (Φ.τ.Κ. φ.1770/9.12.21) και "Τί πρόβλημα είχε η πτέρνα του Αχιλλέα;" (Φ.τ.Κ. φ.1771/16.12.21) τα εξής εν ολίγοις:
[1] Επισημάναμε την κάτι-σαν-γυναικοκτονία της αιχμάλωτης Βρισηίδας από τον Αχιλλέα.
[2] Επισημάναμε κι άλλες απαράδεκτες συμπεριφορές ανδρών -Δίας, Αγαμέμνονας, Πρίαμος.
[3] Επισημάναμε άνδρες παραδεκτής συμπεριφοράς προς τις γυναίκες -Διομήδης, Ποσειδώνας, Μενέλαος, Έκτορας. Κυρίως: Οδυσσέας.
[4] Επισημάναμε ότι υπάρχουν αντιπαραδείγματα κακής, αλλά και παραδείγματα καλής (Οδυσσέας, Έκτορας, Αλκίνοος), συμπεριφοράς ανδρών με εξουσία.
[5] Πρωτοδιαβάσαμε [όχι;] για τα αλλεπάλληλα και κραυγαλέα δείγματα μητρικής υπερπροστασίας του ομηρικού Αχιλλέα από τη μητέρα του θεά Θέτιδα.
ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΚΑΘΕΝΟΣ, τίθεται ο συσχετισμός αγωγής και πράξεων, με έμφαση στον ομηρικό Αχιλλέα. Ο εντοπισμός του ακριβούς προβλήματος στην αγωγή. Η διάκριση μεταξύ υπερπροστασίας και προστασίας. Σωστά;
Για να ενισχύσουμε το συμπέρασμα, όμως, πάντα επί της Ομηρικής Παρακαταθήκης, καλό είναι να αντιπαραβάλουμε τη μητρική αγωγή που είχε λάβει η προσωπικότητα-υπόδειγμα. Τουτέστιν: να δούμε τη σχέση του ομηρικού Οδυσσέα με τη μητέρα του Αντίκλεια.
Την βρίσκει, μαζί μας, στον Άδη. Εκεί θα ακούσει από τη "σεβαστή του μάνα" σκέτη την πραγματικότητα: τί συμβαίνει στην Ιθάκη, ενώ αυτός λείπει. Ούτε νταντέματα και ωραιοποιήσεις, ούτε χειρισμοί και γκρίνιες. Αρκεί αυτή η σκέτη πραγματικότητα, για να αναλάβει ο πράγματι καλαντρειωμένος γιός τις ευθύνες του. Έστω, μετά από κάποιο χρόνο. Αυτό μας υποδεικνύει, εμμέσως πλην σαφώς, ο ποιητής.
Κι αν πάμε και στη σχέση του Τηλέμαχου με την μητέρα του Πηνελόπη, πάλι κάτι τελείως απλό θα δούμε: βλέποντας τον γιό του Οδυσσέα να της αντιμιλά δημοσίως, αλλά σωστά και σταθερά, αποσύρεται ήσυχη.
Ο ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΟΜΗΡΙΚΟΣ ΗΡΩΑΣ, εμφανίζεται στο έπος ως ο απόλυτος τζέντλεμαν.
Είναι άψογος στη συμπεριφορά του απέναντι στις γυναίκες. Δεν υπάρχει το παραμικρό που θα μπορούσε να του καταλογίσει κανείς. Ούτε με την Κίρκη, ούτε με την Καλυψώ, ούτε με την Ινώ που βρήκε μεσοπέλαγα. Ούτε με τις Σειρήνες.
Ούτε με τη νεαρή βασιλοπούλα των Φαιάκων Ναυσικά, όπου βρήκε τον πιό ευγενικό τρόπο για να αποκρούσει τις διαδοχικές δελεαστικές προτάσεις γάμου της ίδιας, του πατέρα της και της μητέρας της.
Είναι εμφανώς ο εκλεκτός των γυναικών, ίσως ακόμη και της Ελένης -κατά μία ερμηνεία των απολόγων της. Αλλά το σίγουρο είναι ότι ουδέποτε παραλείπει να εξασφαλίσει τη ρητή! συγκατάθεση της εκάστοτε ερωμένης του.
ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΦΙΛΕΤΑΙΡΟΣ, κατά τον αείμνηστο Καθηγητή Δ.Ν.Μαρωνίτη. Το φιλέταιρο ήθος του, το νοιάξιμο για τους συμπολεμιστές και τους συντρόφους του, διακρίνεται επανειλημμένως. Σκέφτεται το καλό του άλλου, όπως και της ομάδας. Παίρνει επάνω του πρόθυμα την ευθύνη "να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά". Ατομιστής, είναι μόνον όταν πρέπει.
Ο ενάρετος Διομήδης, θα τον διαλέξει ως εταίρο του σε νυκτερινή αποστολή κατασκοπείας. Όταν ο αρχηγός θα του πει "πάρε όποιον θέλεις", θα πει το αυτονόητο: "ποιόν άλλον να διαλέξω;"
Αντίστοιχο εγκώμιο του φιλεταίρου ήθους του, θα πλέξει και ο αρχηγός Αγαμέμνονας.
"τι να σου κάνω εγώ μαλώματα, τι διάτες να σου δίνω/
που εγώ το ξέρω πως στα στήθια σου μονάχα το καλό μου/
θέλει η καρδιά σου "
ΕΓΚΩΜΙΟ ΤΟΥ ΚΥΡΟΥΣ του, θα διατυπώσει αυτόκλητος και ο αντίπαλος Αντήνορας.
"(...) Μα κάθε που απ᾿ τα στήθια του έβγαζε φωνή τρανή, και πέφταν/
έτσι πυκνά πυκνά τα λόγια του σαν του χιονιού οι τουλούπες,/
άντρας θνητός κανείς δε δύνουνταν να μετρηθεί μαζί του,/
και τότε πια δεν εγνοιαζόμαστε για του Οδυσσέα το θώρι."
ΚΙ ΑΝ ΚΑΠΟΙΟΣ ΝΟΜΙΖΕΙ ότι ο Όμηρος είναι προκατειλημμένος υπέρ του Οδυσσέα, του κατ' εξοχήν ήρωά του, καλά θα κάνει να διαβάσει προσεκτικά όσα του καταλογίζει -πάντα με τρόπο!- τόσο στην Ιλιάδα, όσο και στην Οδύσσεια.
Στην αρχή της Ιλιάδας, τον βρίσκουμε να λάμπει δια της απουσίας του από τον κατ' εξοχήν ομηρικό καβγά. Προφανώς σκέφθηκε ότι θα κινδύνευε να χάσει τη δική του αιχμάλωτη. Λίγο αργότερα, θα πρωτοστατήσει στην γενική κατακραυγή κατά του συνετού Θερσίτη. Κατακραυγή κατά του απλού οπλίτη που πρόφερε δημοσίως τα αυτονόητα.
Στην Οδύσσεια, από τα ίδια του τα λόγια στους Φαίακες, προκύπτει ως ο 100% αποτυχημένος αρχηγός της αποστολής επιστροφής των Ιθακησίων. Και δεν είναι μόνον οι 100% απώλειες. Είναι τα αλλεπάλληλα λάθη του. Οι ολιγωρίες του, οι παραλείψεις του. Δεν έσφαλε μόνον με τον Κύκλωπα.
Ο ΠΟΙΗΤΗΣ αναδεικνύει στον Οδυσσέα ένα μοναδικό ελληνικό χαρακτηριστικό: είναι ικανός για το καλύτερο και για το χειρότερο. Ικανός για απίστευτα επιτεύγματα, αλλά και για εξ ίσου απίστευτα λάθη.
Μαθαίνει και από τα λάθη του, είναι ο κατ' εξοχήν πολύμητις. Μελετημένα, αποκτά συνεχώς εμπειρία στα πάντα. Έτσι, ΕΒΑΛΕ ΜΥΑΛΟ -η από μέρους μου ερμηνεία του κρίσιμου στίχου "πολλών δ' ανθρώπων ίδεν άστεα και ΝΟΟΝ ΕΓΝΩ". Κι από τη στιγμή που θα αποφασίσει να νοστήσει, θα διαπρέψει σε μία απίστευτης δυσκολίας αποστολή.
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ ΠΗΝΕΛΟΠΗ, είναι ίσως η μόνη που θα μπορούσε να του παραπονεθεί. Αλλά θα προφέρει κάτι μοναδικό, που ίσως δεν προσέχουν και εκτιμούν όλες:
"Της Άρτεμης να μ᾿ έβρισκε η σαγίτα,/
στην Κάτω Γης να πάω, τη θύμηση κρατώντας του Όδυσσέα,/
και κάποιου την καρδιά αχαμνότερου να μη χρειαστεί να φράνω!"
Ερώτηση: πώς αλλιώς θα μπορούσε να αποδοθεί ο απόλυτος έρωτας;
ΜΑΖΙ ΤΗΣ, δίνει και το απόλυτο ρεσιτάλ ενσυναίσθησης, όταν δρα αριστουργηματικά στον αναγνωρισμό του από τη γυναίκα της ζωής του. Θα το δούμε αναλυτικά στο επόμενο άρθρο "Η αριστοτεχνική του ομηρικού Οδυσσέα".
ΜΠΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ, στο πέμπτο και τελευταίο άρθρο αυτής της πρώτης σειράς, θα ξανασκεφθούμε τη ζοφερή πραγματικότητα, με αιχμή τις γυναικοκτονίες. Με οδηγό την Ομηρική Παρακαταθήκη.
Μετά, σε νέα σειρά άρθρων, πάντα στη ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ, θα μπορούμε να δούμε ξανά τις βάσεις του Ελληνο-Χριστιανικού Πολιτισμού.
Διμηνιό 18 Δεκεμβρίου 2021
Κώστας Τζαναβάρας
σύμβουλος μηχανικός - συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου