Ποιό ακριβώς είναι το πρόβλημα με τον «προστατευτισμό»;

Νέα κύματα πανικού σαρώνουν τον πλανήτη, και πάλι με τον γνωστό «ταύρο»: Donald J. Trump. Αυτή τη φορά, «υαλοπωλείο» είναι το διεθνές εμπόριο. Δασμοί στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου στις ΗΠΑ, το νέο.

Στις έντονες αντιδράσεις, ιδίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πρωταγωνιστεί η περίφημη ταμπέλα: προστατευτισμός. Σημαίνει, εν ολίγοις, την μεροληπτική στάση ενός κράτους υπέρ των εγχωρίων προϊόντων και επιχειρήσεων, εις βάρος των ανταγωνιστών τους από το εξωτερικό. Και κατακεραυνώνεται, καθότι «ακουμπά την ιερή αγελάδα» του παγκοσμισμού: το ελεύθερο εμπόριο. Την οποία αγελάδα, δ-ε-ν ακουμπούν οι κοινοτικές επιδοτήσεις…

Η ευρωπαϊκή σκέψη είναι πια υπόδουλη της εξουσίας. Η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, αγρίως χειραγωγούμενη, αδυνατεί να εξετάσει έστω τι θα ήθελε, αν ήταν στην θέση των αντιστοίχων αμερικανών εργαζομένων. Πόσο μάλλον, αν ήταν στην θέση των αντιστοίχων αμερικανικών επιχειρήσεων.

Η διάχυτη σύγχυση, παθολογικών διαστάσεων πια, ξεκινά –επί του προκειμένου– από την αξεπέραστη[;] αδυναμία να γίνει σαφής διάκριση ανάμεσα σε δύο γειτονικούς όρους: παγκοσμιοποίηση (globalization) και παγκοσμισμός (globalism).

Παγκοσμιοποίηση είναι το γεγονός, η χειροπιαστή πραγματικότητα. Παγκοσμισμός είναι απλώς μία άποψη, που αφορά το πώς να ρυθμίζουμε τον κόσμο μας, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.

Δεν είναι πολλοί αυτοί που αντιλαμβάνονται ότι ο Πρόεδρος Trump είναι κατ’ εξοχήν θιασώτης της αντίθετης άποψης για την παγκοσμιοποίηση: Localization. Αυτό ακριβώς εκφράζει ένα βασικό του σύνθημα: America first!

Για εμάς, υπάρχει και πρόσθετο πρόβλημα, με τις μεταφράσεις. Πολλοί φαντασιώνονται κάτι σαν «Πρώτη η Αμερική», και εφευρίσκουν ομοιότητες ακόμη και με τον Adolph Hitler. Το ακριβές νόημα «Πρώτα η Αμερική!», όμως, αφορά τους Αμερικανούς και τις προτεραιότητές τους. Πάει μαζί με ένα «Πρώτα η Ελλάδα!» για τους Έλληνες, λόγου χάριν.

Επί του προκειμένου, με τα περί ελευθέρου εμπορίου στερεότυπα που έχει επιβάλει ο παγκοσμισμός, ας φαντασθούμε ένα κοινωνικό ανάλογο. Είναι σαν να έχουμε συμφωνήσει ότι όποιος έχει μακρύτερο ανδρικό μόριο έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να «επισκεφθεί» στην κρεβατοκάμαρα την σύζυγό μας. Ούτε καν ελέγχεται αν έστω έχει υψηλότερες σεξουαλικές επιδόσεις.

Η προ Trump Αμερική πρωτοστάτησε σε αυτή την αθλιότητα. Και τώρα, απλώς, βρίσκεται στην θέση της συζύγου, η οποία, μετά το εντός έδρας one night stand, αντικρίζει το φως της επόμενης ημέρας. Τις κατεστραμμένες προτεραιότητές της.

Περί αυτού ακριβώς πρόκειται.

Η ωμή παρομοίωση παραπέμπει σε δύο θέματα που αμφισβητούν την επιδίωξη-φετίχ του παγκοσμισμού: την χαμηλότερη τιμή.

Πρώτον, το θέμα “value for money” [«συνεκτίμηση αξίας και τιμής», σε ελεύθερη μετάφραση]. Υπό τον ισοπεδωτικό παγκοσμισμό, η αίσθηση της αξίας φθίνει διαρκώς στον καταναλωτή. Γίναμε δραχμοφονιάδες οι πάντες. Όχι;

Δεύτερον, ευρύτερα, το θέμα του κοινωνικού κόστους. Για να εισάγεται φθηνότερος χάλυβας, ερημώθηκε π.χ. η Pennsylvania –μια άλλοτε ανθούσα πολιτεία. “How stupid is this?” [Πόσο βλακώδες είναι αυτό;] –η κλασική ερώτηση Trump. Απάντηση;

Ευλόγως, προβάλλει το ερώτημα: ΤΩΡΑ τι μπορεί να γίνει; Άλλο: πού το πάει ο Trump; Ίσως πιο βασικό, γιατί προφανώς! αν αυτό που θα θέλαμε θα το ήθελε και ο πανίσχυρος πλανητάρχης, δεν θα ήταν και τόσο φρούδες οι ελπίδες μας. Σωστά;

Προσωπικά, δεν με αφορούν μυστικές πληροφορίες. Μπορώ και σκέπτομαι βασίμως ΤΙ ΘΑ ΗΘΕΛΕ να κάνει. Σίγουρα, είναι γνωστό το ΤΙ ΘΕΛΕΙ γενικά: ελεύθερο εμπόριο, αλλά ταυτόχρονα δίκαιο (fair) και αμοιβαίο (reciprocal). Πιο γενικά: έναν όμορφο κόσμο για τα εγγόνια του και τη γενιά τους.

[Παρεμπιπτόντως: ας ψάξει ο τυχών ενδιαφερόμενος τι αναφέρεται σχετικά στα επίσημα συστατικά κείμενα του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου. Όχι μόνον για τους επίμαχους όρους fair & reciprocal, αλλά και για τις περιπτώσεις όπου επιτρέπονται δασμοί.

Επίσης: ας ψάξει ο τυχών ενδιαφερόμενος τις πανάρχαιες και πάγιες απόψεις των Κινέζων, για τους επίμαχους όρους fair & reciprocal, όπως και τις σχετικές αντιλήψεις του πανίσχυρου Προέδρου Σι.]

Χρειαζόμαστε, σαφώς, αρχές για τον Localism –όχι Localization. Και, πρώτα από όλα, χρειαζόμαστε ένα καλύτερο όνομα. Ούτε ο «τοπικισμός» είναι ακριβής, ούτε ο «εντοπισμός» βγάζει νόημα.

Αμφικτιονισμός, λοιπόν, η λέξη-άποψη για την αγαστή συνεργασία κυρίαρχων κρατών. Εις τα υπ’ όψιν: η λιγότερο γνωστή –στην Ευρώπη!– θέση Trump, είναι ότι εγκαταλείπει εκουσίως τον ιμπεριαλισμό. Κλείνει, απλώς, και με συνοπτικές διαδικασίες, τις εκκρεμότητες.

Πρόχειρες σκέψεις επί του τι θα ήθελε.

Δίκαιο εμπόριο, είναι αυτό που ρυθμίζεται ώστε να εξυπηρετεί καλύτερα το συμφέρον του καταναλωτή, κατά την δική του απόλυτη κρίση. Και το γενικό συμφέρον των καταναλωτών ενός κυρίαρχου κράτους, κρίνεται από το ίδιο. Με κριτήριο και την μακροημέρευση (long run).

Αμοιβαίο εμπόριο, προκύπτει από την ελεύθερη βούληση των δύο μερών. Με τον ίδιο τρόπο, και εναλλακτικά πρότυπα διμερών και πολυμερών σχέσεων.

Ιδανικό θεμέλιο ηθικά ανώτερου παγκοσμίου εμπορίου, θα ήταν ένα παγκόσμιο νόμισμα για τις διεθνείς συναλλαγές. Αν δεν υπάρχει καλύτερη ιδέα, Παγκόσμιο Υπερνόμισμα EL.

Κάτι ακόμη, για όσους –ιδίως στις μέρες μας– τους φαίνεται το όλο θέμα αδιάφορο για την Ελλάδα: είμαστε το κατ’ εξοχήν θύμα του παγκοσμισμού. Και ως χώρα, και ως κοινωνία, και ως άτομα. Ως πολιτισμός αξιών.

Μας λέει κάτι; Αν όχι, έχω την γνώμη ότι επιμένουμε να συνδέουμε την μοίρα μας με τους σύγχρονους δεινόσαυρους της γηραιάς ηπείρου. Σε βαθμό εσχάτης προδοσίας.

Κόρινθος 11 Μαρτίου 2018

Κώστας Τζαναβάρας