Σκέψου αυτό που πιστεύεις

Πιστεύω, σημαίνει έχω αποκρυσταλλωμένη πεποίθηση.

Αυτές οι πεποιθήσεις γίνονται κάποιες φορές πρόβλημα, αλλά δεν παύουν να είναι ζωτική μας ανάγκη. Χωρίς ένα συνεκτικό σύνολο πεποιθήσεων, τακτοποιημένο επαρκώς στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου μας, είναι δύσκολο ακόμη και να επιβιώσουμε.

Το πρόβλημα, εν ολίγοις, είναι η μακροημέρευση των πεποιθήσεων. Οι πεποιθήσεις οδηγούν σε κανόνες, αλλά κανείς δεν είναι σε θέση να μας εξασφαλίσει ότι οι χθεσινοί κανόνες –γενικά μιλώντας– κάνουν και για σήμερα, πόσο μάλλον για αύριο. Αλλάζει ο κόσμος, φθείρονται στη χρήση οι κανόνες, και άλλα. Αλλάζουμε, φευ!, κι εμείς.

Δεν είναι αμπελοφιλοσοφία όλα αυτά.

Εισηγούμαι γόνιμους προβληματισμούς. Και είναι, φρονώ, ένα τεράστιο ζήτημα στις ημέρες μας η αναθεώρηση πεποιθήσεων, καθώς πάσχει η σκέψη. Ταυτόχρονα, παραγνωρίζονται κρίσιμα πορίσματα της Επιστήμης, ιδίως της Νευροφυσιολογίας.

Η σκέψη πάσχει, υποστηρίζω, γιατί έχουμε γεμίσει πλατωνιστές, δηλωμένους και μη, που δεν έχουν ιδέα από μεθόδους που εισήγαγε ο Πλάτων.

Από πλατωνική σκοπιά, μία πεποίθηση είναι μία συνοπτικά διατυπωμένη άποψη, που προέκυψε από ανάλυση. Κι αν θέλει κανείς να την ελέγξει, θα πρέπει να την ξανακόψει –μεθοδικά!– σε κομμάτια. Να μελετήσει ένα-ένα τα κομμάτια, και μετά να ερευνήσει τις σχέσεις των κομματιών μεταξύ τους.

Αυτή η έρευνα οδηγεί σε εντοπισμό αιτίων. Και τα αίτια τα ψάχνουμε όλο και βαθύτερα, με την ανιούσα και κατιούσα διαλεκτική.

Έτσι βρίσκονται και στοιχειοθετούνται συνοπτικά συμπεράσματα.

Όλα αυτά, είναι η βασική εισφορά του Πλάτωνος στην ανθρώπινη σκέψη. Αλλά οι σύγχρονες πλατωνίστριες, ανεξαρτήτως φύλου, πιστεύουν ότι το ζήτημα εξαντλήθηκε πριν 2.500 χρόνια. Τότε τέθηκαν όλες οι ερωτήσεις, και τότε απαντήθηκαν. Πιστεύουν, δηλαδή, ότι δεν μπορούμε να λύσουμε και προβλήματα της σημερινής εποχής, σκεπτόμενοι αναλόγως.

Ούτως εχόντων των πραγμάτων, πώς να μιλήσει κανείς για τα σφάλματα του Πλάτωνος, όπως και για την ανάγκη να επινοήσουμε καινούργια εργαλεία σκέψης, μπας και βγάλουμε άκρη στο χάος του σημερινού κόσμου.

Άκρη δεν βγαίνει πλατωνιστί.-

Από κάπου πρέπει να αρχίσουμε, όμως.

Απλό παράδειγμα, λοιπόν. Πεζό.

Πολλοί πιστεύουν, ότι ο Ταγίπ Ερντογάν τα έχει κάνει μούσκεμα. Πιστεύουν π.χ. ότι η τούρκικη λίρα καταρρέει. Και γέλασαν ειρωνικά, όταν πέρυσι κάλεσε δημοσίως τον τουρκικό λαό να βγάλει από τα σεντούκια όσες αποταμιεύσεις διαθέτει σε ξένο νόμισμα, ώστε να αγοράσει τουρκικές λίρες, και να στηρίξει την πατρίδα του.

Κρεμούλα.

Ήταν Σάββατο 11 Αυγούστου 2018. Όποιος έσπευσε Δευτέρα πρωί-πρωί, έδινε 1 δολάριο και έπαιρνε 6,80 τούρκικες λίρες. Με 1.000 δολάρια, π.χ., πήρε 6.800 λίρες. Αγοράζοντας αυθημερόν ομόλογα σε λίρες, με κάπου 20% επιτόκιο, ένα χρόνο μετά, είχε 8.160 λίρες. Την Παρασκευή 9 Αυγούστου 2019, με την ισοτιμία USDTRY στο 5,50, τα ξαναέκανε –λέμε– δολάρια.

Αποτέλεσμα: τα 1.000 δολάρια έγιναν 1.483,64 ΔΟΛΑΡΙΑ. Τουτέστιν: κέρδος 48,36% σε ένα χρόνο.

Αναρωτιέται κανείς, πρώτον, πόσοι μπορούν να αποδεχθούν τον υπολογισμό. Πώς προκύπτει, δηλαδή, το κέρδος. Υπάρχει δυσανεξία. Όχι;

Αναρωτιέται, δεύτερον, και πόσοι μπορούν να καταλάβουν τι συμβαίνει. Εμπαιγμός, παραπληροφόρηση, κερδοσκοπία –τα χοντρά.

Αλλά, τελικά, πόσοι μπορούν να αναλογισθούν τι σημαίνει όλο αυτό το σκηνικό;

Η προχωρημένη Νευροφυσιολογία, πάντως, λέει ότι –θα το εξηγήσω λαϊκά– χρειάζεται μία διαδικασία αναθεώρησης του χάρτη μας.

Κέντρα του δεξιού ημισφαιρίου, εντοπίζουν την αντίφαση με αυτά που πιστεύουμε. Φεύγει, όθεν, σήμα (τουτέστιν: πλάνη περί σουλτάνου) προς το αριστερό ημισφαίριο, ώστε να αναθεωρηθούν οι σχετικές αποκρυσταλλωμένες πεποιθήσεις μας. Για να μην ξαναφάμε σανό με την τσουγκράνα, δηλαδή.

Αλλά, επειδή δεν είναι καθόλου εύκολο όοολο αυτό το ανακάτεμα στο σύστημα πεποιθήσεων, πραγματικό ντόμινο, αρνούμαστε το γεγονός, ή τη σημασία του. Η δυσανεξία που είπαμε.

Επί πλέον, αν αλλάξουμε πεποιθήσεις, όλα αυτά είναι να γίνουν νέα αίσθηση του όλου, στο στεφανιαίο μας κύκλωμα. Ψιλά γράμματα –δυσχερή για εργώδεις επιστήμονες.

Κάπως έτσι, η fb-προαναγγελία (28.8.19, 21:30) του άρθρου «MARKETS FOR TRUMP», βρήκε τον Dow Jones να ταλαιπωρείται κάπου στο 25.998,78. Για τους κερδαλεόφρονες πιστούς, +4,68% αισίως.

Κι αν στην προσεχή Γ.Σ. του ΟΗΕ δοξασθεί το “Make business, not war”, θα πρότεινα να σκεφθείτε ατρεκέως αυτό που πιστεύετε.

15 Σεπτεμβρίου 2019

Κώστας Τζαναβάρας