Τί ακριβώς χειροκρότησε το Harvard;

Αποθεώθηκε, προ ημερών, η καγκελάριος της Γερμανίας Angela Merkel στο γνωστό πανεπιστήμιο Harvard της Βοστώνης των ΗΠΑ. Μέχρι και “standing ovations”, έφερναν σύσσωμο το ακροατήριο να επιδοκιμάζει όρθιο όχι μόνον τις ανθρώπινες δημόσιες εκμυστηρεύσεις της, αλλά και τις πολιτικές της θέσεις. Σε ένα πανεπιστήμιο με «ιστορικούς δεσμούς με τη Γερμανία» -όπως διαβάζω…

Αυτές οι πολιτικές θέσεις, ήταν ευθέως αντίθετες με τις αντίστοιχες του Προέδρου Trump. Απέφυγε, φυσικά, να απευθύνει τις αιχμές της ονομαστικά στον Πρόεδρο της χώρας που την φιλοξενούσε και την τιμούσε. Ουδείς, όμως, είχε την παραμικρή αμφιβολία, για αυτό που η Deutche Welle χαρακτήρισε «ελάχιστα κρυπτόμενη έφεση να απορρίψει τον Τραμπισμό» (thinly veiled appeal to reject Trumpism).

Εν ολίγοις: η Angela Merkel τόλμησε να μπει στη μύτη του Donald Trump. Και, στο επίσημο site του Harvard, βρίσκει κανείς ακόμη και τον απίστευτο χαρακτηρισμό «ηγέτιδα του ελεύθερου κόσμου» (leader of the free world - Christina Pazzanese Harvard Staff Writer)

Οπωσδήποτε, όλα αυτά, εκπλήσσουν. Αν πράγματι πρόκειται για συνειδητή επιλογή, αβίαστα μπορεί να θεωρηθεί γεγονός που δίνει νέα χροιά στο ξεκαθάρισμα λογαριασμών στην πολιτική σκηνή της Δύσης. Υπάρχει, όμως, και άλλη εκδοχή.

Υποθέτω ότι το όλο ζήτημα είναι κάτι που ενδιαφέρει εγχωρίους, φίλους και εχθρούς της περί ης. Εξ ου και προτείνω μία κριτική ματιά. Επιλεκτική μεν, αλλά προσεκτική.

Τα ήθη του «ελεύθερου κόσμου»

Φυσικά, δεν μαθαίνουμε τώρα για τις διαφορές απόψεων. Είτε για το διεθνές εμπόριο και τον υποτιθέμενο προστατευτισμό, είτε για την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον. Ούτε είναι η πρώτη φορά που αγνοούνται οι επί της ουσίας ενστάσεις Trump.

Παράδειγμα: η ομιλήτρια απέφυγε να αναγνωρίσει ότι η Γερμανία κείται μακράν των στόχων της περιβόητης «συμφωνίας των Παρισίων». Ούτε και θεώρησε σκόπιμο να απαντήσει στη σχετική αμερικανική υπόδειξη. Ούτω πως, απέκτησε το ελεύθερο να διακηρύξει φιλόδοξους στόχους για το 2050 [σωστά διαβάζετε].

Κάπως έτσι, είχε και το περιθώριο να απευθύνει την απόλυτη προσωπική προσβολή: «Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς με τους άλλους και με τους εαυτούς μας, και αυτό σημαίνει ότι δεν λέμε τα ψέματα αλήθειες και δεν λέμε τις αλήθειες ψέματα» (We must be honest with others and with ourselves, and that means not calling lies truth and not calling the truth lies).

Αν δεν ήταν απόλυτη προσωπική προσβολή, δεν θα είχε αποθεωθεί μία τέτοια κοινοτυπία νηπιαγωγείου. Σωστά;

Κι όμως, ειπώθηκαν και πολύ χειρότερα.

Η frau Merkel επεχείρησε μία εξομοίωση του άλλοτε τείχους του Βερολίνου με το υπό κατασκευή τείχος του Μεξικού. Φρόντισε μάλιστα να μην αφήσει περιθώρια αμφιβολιών. Τόνισε, με νόημα, ότι ήταν και από ατσάλι, ότι χώριζε οικογένειες.

Και διάνθισε αυτή την απίστευτη σύγκριση, με ισοπεδωτικές εξομοιώσεις και ιστορικές ανακρίβειες.

Η επιλεκτική μνήμη

Ξεκίνησε περνώντας επί τροχάδην τις ιστορικές ευθύνες της χώρας της. Συγγνώμη; Ποια συγγνώμη; Απολογία; Αφ’ υψηλού υποδείξεις, και μόνον.

Δεν μπορούσε, βεβαίως, να αποφύγει την αναφορά στο «σχέδιο Marshal». Είχε εξαγγελθεί, από το ίδιο βήμα, σε αντίστοιχη τελετή αποφοίτησης το 1947. Αλλά να το καλοσκεφθούμε: η Αμερική όχι μόνον αναγκάσθηκε και εκστράτευσε χιλιάδες μίλια, όχι μόνον είχε νεκρούς, αλλά και έβαλε βαθιά το χέρι στην τσέπη της για την ανοικοδόμηση της Γερμανίας. Και ούτε ένα ευχαριστώ από την καγκελάριο.

Στο ίδιο πνεύμα, «Οι σχέσεις μεταξύ Γερμανίας και ΗΠΑ, δείχνουν πώς παλαιοί εχθροί (former enemies) μπορούν να γίνουν φίλοι». Τουτέστιν: μετά την καταδίκη του, ο κλέφτης λέει στον νοικοκύρη: τώρα δεν είμαστε εχθροί.

Το σωστό, εκτιμώ, θα ήταν κάτι σαν: ευχαριστούμε τον αμερικανικό λαό που, παρ’ όλα όσα κάναμε, μας δέχθηκε ξανά σαν φίλο. Όχι;

Επίσης στο ίδιο πνεύμα, το τείχος του Βερολίνου απλώς «έπεσε», και μάλιστα «απρόσμενα» (wall’s unexpected fall in 1989). Να, λοιπόν, τι μάθαμε: κανείς δεν το έριξε, κανείς δεν πρωτοστάτησε στην πτώση του, καμία πολιτική δεν δικαιώθηκε. Ούτε κανείς έδειξε γενναιοφροσύνη στη νέα συμφωνία και την επανένωση της Γερμανίας.

Άρα, και σε κανένα δεν χρωστάει ευχαριστώ. Ούτε ως χώρα, ούτε –ιδιαιτέρως– ως άτομο. Γιατί όχι;

Ανατομία της σύγκρισης

Η όλη νοητική σύγχυση, καθίσταται όλως καταφανής, αν δούμε προσεκτικά τη σύγκριση των τειχών Βερολίνου και Μεξικού. Αυτή η σύγχυση, όπως φαίνεται. εμπόδισε την ομιλήτρια να διακρίνει τις χαώδεις διαφορές. Η λογική της που υπόκειται, είναι απίστευτα ισοπεδωτική: όλα τείχη είναι.

Δεν έχει σημασία, δηλαδή, που τα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού είναι ανοικτά για τους νόμιμους. Δεν έχει σημασία η διακίνηση ναρκωτικών, όπλων και λευκής σαρκός. Δεν έχει σημασία, το κυριότερο, η διαφορά χαρακτήρα των δύο τειχών: το ένα φυλάκιζε, το άλλο αμύνεται.

Να το δούμε καλά: η ανάγκη προστασίας του νοτίου συνόρου των ΗΠΑ δεν αμφισβητείται. Συζητούνται, απλώς, εναλλακτικές λύσεις για την επίτευξη του αντικειμενικού στόχου. Αλλιώς: αν το τείχος του Βερολίνου ήταν ηλεκτρονικό σύστημα, με τον ίδιο ρόλο, δεν θα της ήταν πρόβλημα;

Συνεπώς, η επιχειρούμενη εξομοίωση με το τείχος του αίσχους είναι απίστευτα ανόητη και ανήθικη.

Η άλλη εκδοχή

Είναι, πράγματι, να απορεί κανείς. Είναι άλλο πράγμα οι πολιτικές διαφορές, κι άλλο η καταφανής ασυναρτησία και η ασυγχώρητη αχαριστία. Η πρόδηλη αμετανοησία. Ας συνεκτιμηθεί και η επιλογή της να μιλήσει γερμανικά σε μία ανεπίσημη ομιλία, φροντίζοντας μάλιστα να δείξει ότι ξέρει να διαβάζει αγγλικά.

Βαριές κουβέντες, αλλά ο νηφάλιος αναγνώστης μπορεί κάλλιστα να ελέγξει τον συλλογισμό και τον καταληκτικό ισχυρισμό. Να ενημερωθεί –πρώτα απ’ όλα.

Ίσως δεήσουν να ασχοληθούν και αρμοδιότεροι. Και να ρίξουν και μια ματιά στις πάμπολλες χαρμόσυνες κορώνες. Ως μη ειδικός, δεν θα μπορούσα να μιλήσω κατηγορηματικά για παθολογική διαταραχή π.χ. στην αντίληψη της πραγματικότητας, ή για αυτισμό.

Για ίδιους λόγους, όμως, δεν θα μπορούσα να αποκλείσω εντελώς την πιθανότητα οι αγορές να προεξοφλήσουν το πόρισμα της Επιστήμης.

2 Ιουνίου 2019

Κώστας Τζαναβάρας