Θα διαφωτίσει την Ευρώπη ο Erdogan;

Με τις σημερινές προεδρικές εκλογές, η Τουρκία ανοίγει μία νέα σελίδα: θα αποκτήσει Πρόεδρο με ισχυρές εκτελεστικές εξουσίες. Ευρύτερα, όμως, επανέρχεται στην επικαιρότητα το μέγα θέμα της διάκρισης των εξουσιών, και ειδικά μεταξύ Εκτελεστικής και Νομοθετικής. Μαζί, αναδεικνύεται και ο ενωτικός ρόλος ενός ισχυρού προέδρου, άμεσα εκλεγόμενου, σε καιρούς που η πόλωση απειλεί κοινωνίες.

Ούτως ή άλλως, σύγκριση έντονη υπήρχε με την Αμερική. Ήξερε πάντα, η Ευρώπη, ότι δεν έχει Kennedy, ή έστω Reagan ή Clinton. Αλλά με τον ανταγωνιστικό Trump καταλαβαίνει κάτι περισσότερο: ένας ισχυρός Πρόεδρος συμφέρει.

Ο Erdogan, δίνει μία νέα διάσταση στο θέμα: ισχυρός λαοπρόβλητος Πρόεδρος με πολυκομματισμό. Πολυκομματισμό με πρόεδρο έχει και η Γαλλία, αλλά είναι σκορδαλιά χωρίς σκόρδο. Ούτε ισχυρός, ούτε λαοπρόβλητος είναι ο σημερινός, όπως και οι πρόσφατοι προκάτοχοί του.

Η Αμερική του χαρισματικού Trump, πάλι, αγωνίζεται να βγει από το σάπιο δικομματικό κατεστημένο. Σιγά-σιγά, πάντως, ο Trump αναγνωρίζεται ως –αν μη τι άλλο– ανεξάρτητος από τις ελίτ. Η Rasmussen, μάλιστα, έχει βρει ότι κάπου οι μισοί Αμερικανοί πιστεύουν ότι «πολιτεύεται σαν Πρόεδρος ενός τρίτου κόμματος».

Από την άλλη, ισχυρούς και λαοφιλείς ηγέτες, και σοφά ενωτικούς, έχουν και δύο ακόμη μεγάλες δυνάμεις. Αλλά η Ρωσία του Πούτιν, δεν πείθει για τον πολυκομματισμό της –τουλάχιστον τη Δύση. Και η Κίνα του Σι, δεν ασχολείται με τέτοια.

Καθώς, λοιπόν, η Τουρκία, μοιραία, θα ανανεώνει προβληματισμούς σε θέματα που είχαν απασχολήσει τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, και ειδικά τον Montesquieu (1689-1755), δεν μένει παρά να δούμε μέχρι πότε η Ευρώπη θα πιστεύει ότι συνιστά πράγματι διάκριση εξουσιών ο σημερινός κοινοβουλευτισμός. Η έμμεση ανάδειξη Εκτελεστικής Εξουσίας.

Στο μεταξύ, πέρα από τον Αριστοτέλη, και τα «Πολιτικά» του, αξίζει ίσως να δούμε δύο θεματάκια.

Φυσικά, πρώτον, το ζήτημα της διάκρισης εξουσιών είχε ανοίξει πρώτος –ποιός άλλος;– ο Όμηρος. Η απαρχή των πάντων, για τον σημερινό πολιτισμό μας.

Διάκριση εξουσιών, υπάρχει σαφώς στον ομηρικό Όλυμπο. Ο Δίας έχει την Εκτελεστική Εξουσία, με «υπουργούς» τους διάφορους «θεούς». Ο αδελφός του Άδης, έχει την Δικαστική. Δεν εμφανίζεται πουθενά. Αλλά, η Θεία Δίκη, διαπνέει ολόκληρο το Εθνικό μας Έπος.

Ο άλλος αδελφός, ο θεός της θάλασσας Ποσειδώνας, έχει την Νομοθετική. Δεν θέτει, όμως, ούτε ψηφίζει Νόμους. Αναδεικνύει, πάντα συμβολικά, την ισχύ των φυσικών νόμων. Η θάλασσά «του», πολύ απλά, είναι άτεγκτος τιμωρός του ετσιθελισμού. Και ο πιο άμεσος.

Αξίζει προσοχής και μία λεπτομέρεια: ο Όμηρος, βάζει τον Ποσειδώνα να τιμωρεί τους Φαίακες με ναυάγιο. Ταυτόχρονα, βάζει τον Δία να του αναγνωρίζει την αρμοδιότητα. Τιμωρούνται οι Φαίακες –τόσο όμοιοι στη τυπολατρία και την θηλυπρέπεια με τους σημερινούς ευρωπαίους. Και τιμωρούνται για την ετσιθελική επιλογή τους να μην έχουν καπετάνιους στα καράβια τους. [Είπατε κάτι;]

Για περισσότερα: Ελένης απόλογος

Και δεύτερον: Ο χυδαίος ευρωπαϊκός ετσιθελισμός, εκδηλώνεται εμφανώς σε μία σημαντική –και διπλή– παράλειψη: παραλείπονται τα παραδείγματα, ως προς τη διάκριση εξουσιών, αλλά και τη δομή της Νομοθετικής Εξουσίας, τόσο της Αρχαίας Σπάρτης, όσο και της σύγχρονης Ελβετίας.

Ο τυπικός ευρωπαίος φωστήρας πολιτικός στοχαστής, αναιδής πάντα, βρίσκει αφορμές εναντίον του προεδρικού συστήματος. Σύμφυτο, άλλωστε, στην κατάντια της σημερινής ευρωπαϊκής πολιτικής «σκέψης», είναι και το –ούτως ειπείν–  σύνδρομο του super market.  Υπάρχει διάχυτη η αντίληψη, δηλαδή, ότι η Ιστορία είναι κι αυτή στο στυλ «ή σου κάνει, και το αγοράζεις, ή δεν σου κάνει». Take it or leave it.

Δεν υπάρχει, για τα ευρωπαϊκά μυαλά, δυνατότητα βελτιώσεων και προσαρμογών. Δεν υπάρχει κριτική ικανότητα, ώστε να εντοπισθούν και να διορθωθούν οι όποιες αδυναμίες των ιστορικών παραδειγμάτων. Όχι;

Γι’ αυτό και ο κάθε φωστήρας μας  –επί του προκειμένου– δεν έχει άλλη λύση, παρά να κάνει την πάπια, ή να αλλάζει συζήτηση. Πρόκειται ακριβώς για κραυγαλέα αθλιότητα.

Ξεκάθαρα: Ζορίζει άσχημα η ανακάλυψη ότι οι Ελβετοί διάλεξαν έξυπνα να συνθέσουν τα δύο πολιτειακά πρότυπα της Αρχαίας Ελλάδας. Πήραν –βεβαίως!– την άμεση δημοκρατία και την ελευθερία λόγου της Αρχαίας Αθήνας, αλλά πήραν ως βάση –βεβαιότατα!– το σύνθετο πολίτευμα της Αρχαίας Σπάρτης.

Πολύ απλά, οι Ελβετοί έχουν επισταμένους να ετοιμάζουν τα σχέδια αποφάσεων των δημοψηφισμάτων. Πάνω στις μελετημένες προτάσεις των επισταμένων, ψηφίζουν όλοι. Έχουν δημοψηφίσματα, αλλά είναι και πλήρως ενήμεροι των επιλογών. Δεν υπάρχει χώρος για προχειρολόγους και δημαγωγούς.

Όλα αυτά, αντιστοίχως, στα πρότυπα των «εφόρων» και της «Απέλλας» της Αρχαίας Σπάρτης. Αυτό το υπόδειγμα, εκθέτει άσχημα την ευρωπαϊκή προοδευτική πολιτική «σκέψη». Την δημοκρατικιά.

Κάπως έτσι, επανερχόμενοι στην πεζή επικαιρότητα, δεν έχουμε παρά να περιμένουμε από τον Τούρκικο Λαό μία φυσική αλλά όχι ευρέως αναμενόμενη σύνθετη επιλογή: να ισχυροποιήσει τον Recep Tayyip Erdogan, ενώ ταυτόχρονα θα του αδυνατίζει το κόμμα.

Εκλεγόμενος, παίρνει και προίκα: το σχηματισμό μακροχρόνιας αντιστροφής στην κρίσιμη ισοτιμία της λίρας με το δολάριο. Το «καλοσχεδιασμένο προεκλογικό εγχείρημα, σε δύο χρόνους» που λέγαμε από τις 16 Μαΐου…

Για περισσότερα: Θεϊκά θεωρεία: USDTRY

24 Ιουνίου 2018

Κώστας Τζαναβάρας