Σουλτάνος ή χαλίφης;

Η ρητορική ερώτηση του τίτλου, εκφράζει μία εκδοχή του τι διακυβεύεται στην γείτονα στις προεδρικές εκλογές της επομένης Κυριακής. Μικρή πολιτική σημασία έχει το αν θα χρειασθεί δεύτερος γύρος στις 8 Ιουλίου. Με τα κουκιά τα μετρημένα, θα είναι έκπληξη πρώτου μεγέθους μία ήττα του Recep Tayyip Erdogan.

Η υποψηφιότητά του, προικίζεται με τον απολογισμό της 16ετούς πολιτικής κυριαρχίας του, χαρακτηρίζοντάς τον σαν αποδεδειγμένα αποφασιστικό και δημιουργικό ηγέτη. Λίγο αλλάζουν αυτήν την εικόνα κάποιες δημαγωγικές κορώνες του, όσο κι αν παραφουσκώνονται στον «τύπο» –εκατέρωθεν του Αιγαίου.

Η βασική του στρατηγική, δεν είναι άλλη από μία μέση γραμμή ανάμεσα στον Ισλαμισμό και τον Κεμαλισμό. Ανάμεσα στην παλιά θεοκρατία και την Κεμαλική αθεοκρατία, δείχνει προς ένα απλώς ευσεβές κράτος. Και, μετά και την «καταστολή» του πραξικοπήματος του ’16, έχει εμφανώς την στήριξη της κορυφαίας ελίτ του Κεμαλισμού: του Στρατού.

Το όλο κλίμα επιτυχίας, κοσμείται από την οικονομική επιτυχία της χώρας. Είναι θεαματική η διαφορά των οικονομικών δεικτών πριν και μετά το 2002, οπότε και ανέλαβε τα ηνία.

Αλλά ακριβώς στον ίδιο τομέα είναι και η εστία των ανησυχιών: η κρίσιμη ισοτιμία της λίρας με το δολάριο. Από το USDTRY εξαρτώνται σημαντικά ο πληθωρισμός, τα επιτόκια και το κόστος εξυπηρέτησης του εξωτερικού χρέους. Και είναι όλα «στο κόκκινο».

Εδώ και δύο εβδομάδες, περιέργως, ουδείς ασχολείται με το θέμα –τουλάχιστον στον διεθνή τύπο. Λίγοι έχουν την εικόνα «στην κόψη του ξυραφιού». Ότι «πολλές φορές πάει η στάμνα για νερό, αλλά μια φορά πάει και δεν γυρίζει»…

Και ακόμη λιγότεροι αντιλαμβάνονται την διεθνή σημασία του ζητήματος.

Χωρίς αμφιβολία, συμβάλλει σε αυτό και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Η ιστορική συνάντηση Trump-Κιμ έκανε πολλούς να χάσουν τη μπάλα. Ο παγκόσμιος οικονομικός πόλεμος με τους δασμούς, προβάλλει σαν μία καλή δικαιολογία για κραχ. Και άλλα.

Λίγο ανακουφίζει το Μουντιάλ, που μόλις άρχισε. Το ίδιο, και οι επερχόμενες διακοπές. Οι ψύχραιμοι, πάντως, ασχολούνται περισσότερο με το ρεσιτάλ χιούμορ του πλανητάρχη.

Στη χώρα μας, είναι ακόμη χειρότερα τα πράγματα. Εγκλωβισμένοι όλοι[;] στο τρέχον επίπεδο πολιτικής «σκέψης», αδυνατούν να αντιληφθούν τα στοιχειώδη ως προς την πολιτική Erdogan. Ελάχιστοι πρόσεξαν, άλλωστε, ότι, στην προ καιρού επίσκεψή του στην Αθήνα, «πήρε τις ταυτότητες» των ημεδαπών ομολόγων του.

Αναδείχθηκε, και συντηρήθηκε βλακωδώς, το ζήτημα με την δήθεν αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάνης, ενώ επρόκειτο για καθαρά εσωτερικό τους θέμα. Ήταν απλώς μία καλά υπολογισμένη ρήξη με τον Κεμαλισμό.

Εξ ίσου βλακωδώς, προβλήθηκε με μπόλικο στόμφο η υψηλή «ελληνική στήριξη της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας». Η συναφής παγερή αδιαφορία του επισκέπτη μας, έδειχνε δύο βασικά πράγματα. Πρώτον, ότι ουδόλως μας έχει ανάγκη. Αν είναι να μπει, θα μπει στα ίσια. Και δεύτερον, ότι έχει βάλει σωστά τις προτεραιότητές του: πρώτα ανάπτυξη και μεταρρυθμίσεις. Μετά ένταξη, κι αν συμφέρει.

Όλα αυτά τα ωραία, όμως, δεν αναιρούν το «αγκάθι» που λέγεται USDTRY. Αυτή την εποχή, άλλωστε, οι αγορές δεν αστειεύονται. Περισσότερο από ποτέ.

Η τεχνική εικόνα, δείχνει επερχόμενη κατάρρευση. Η εικόνα δεκαετίας, δείχνει σταθερά επιταχυνόμενη υποτίμηση. Πριν 10 χρόνια, στα μέσα Ιουνίου του 2008, ήταν στο 1,22 –είναι πλέον στο 4,73.

Και, με μέσο ετήσιο ρυθμό υποτίμησης της τάξεως του 14,5%, τα επιτόκια των ομολόγων 10ετίας κινούνταν μεταξύ 4 και 10%.

Στο σχετικό λογαριθμικό διάγραμμα της ισοτιμίας, το καλοσχηματισμένο «κανάλι» είναι καταφανές. Ευλόγως, λοιπόν, αναδεικνύονται δύο διαδοχικά ερωτήματα:

1.      Τόσα χρόνια, ποιοι κέρδιζαν χοντρά; Και ποιοι έχαναν, εξ ίσου χοντρά;

2.      Ξέρει την απάντηση ο Πρόεδρος Erdogan;

Σε κάθε περίπτωση, ένα είναι σίγουρο: η αναστροφή της εγκαθιδρυμένης τάσης, απαιτεί μείζονα πολιτική κίνηση. Θα είναι τραγικό να περιμένει κανείς ότι η πολιτειακή μεταβολή, με τις αυξημένες προεδρικές εκτελεστικές εξουσίες, θα επαρκέσει. Οι αγορές ξέρουν να ανταμείβουν πλουσιοπάροχα τις μαγκιές, αλλά είναι και αμείλικτες απέναντι σε «μαγκιές».

Πενηνταράκια: Ένα καράβι φθάνει στον πάτο, από κάποια λάθη. Η αναίρεση αυτών των λαθών, είναι πολύ αμφίβολο αν επαρκεί για να το φέρει ξανά στην επιφάνεια.

Σαφέστατα, και σε αυτό το θέμα, με τις ανορθόδοξες επιλογές στα επιτόκια, αναδεικνύεται η σύγχυση. Η Τουρκία πατάει αδέξια σε δύο βάρκες.

Επί πλέον, η προ οκτώ δεκαετιών γενική προσχώρηση στα ευρωπαϊκά πρότυπα, μοιραία έφερνε και την συγκατοίκηση με την χυδαία υποκρισία και την επιδεινούμενη γραφειοκρατική λογική της γηραιάς ηπείρου. Ασυνειδήτως, έχει εγκαταλειφθεί η απλότητα, καθώς και η αντίστοιχη αίσθηση δικαίου.

Ενδεχομένως, και με το τέλος του φετινού Ραμαζανίου, θα ήταν άξιο λόγου κάτι σαν «Κοσμικό κράτος, χτισμένο πάνω στην πολιτικοοικονομική ιδεολογία του Ισλάμ».

Ο νέος Πρόεδρος, με τις αυξημένες δυνατότητες, έχει την ευκαιρία –εν ολίγοις– να ηγηθεί του μουσουλμανικού κόσμου, επικεντρώνοντας σε δύο θέματα που είναι σε θέση να κάνουν την επιζητούμενη διαφορά: φορολογική και τραπεζική αντίληψη.

Μετά από προσαρμογή στον σύγχρονο κόσμο –εννοείται. Και ακραία ανταγωνιστικό –βασικό.

Κόρινθος 17 Ιουνίου 2018

Κώστας Τζαναβάρας