Μήνις ή μήτις ;

 

Μήνις ή μήτις ;

Οι ως άνω δύο λέξεις υπάρχουν στα Ομηρικά Έπη. Και, κάπου 3.000 χρόνια μετά, θέτουν ακριβώς το δίλημμα της σημερινής Ελλάδας. Αυτό ακριβώς αναλύω και υποδεικνύω στο νέο βιβλίο ΟΔΟΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ.

Από πλευράς μου, αυτό το βιβλίο είναι η πρώτη πράξη ανταπόκρισης στην προσωπική αυτοδέσμευση : «Άμες δε γ’ εσόμεθα πολλώ κάρρονες». Βασικό σημείο στο αποχαιρετιστήριο άρθρο «Νίκος Καλογερόπουλος, ο Δάσκαλος της Αλήθειας» (Φ.τ.Κ. φ.1471/12.11.15) για τον αείμνηστο συμπολίτη μας.

Άλλωστε, συνέβαλε ουσιαστικά, και κατά πολλούς τρόπους. Και, όπως γράφω και στο βιβλίο, «Ακόμη και από το κρεβάτι του νοσοκομείου, μέσω Skype, είχε δυνάμεις να μειώσει όσο γινόταν το μετέπειτα δυσαναπλήρωτο κενό.»

Η λέξη μήνις υπάρχει ακόμη στη γλώσσα μας, τουλάχιστον για όσους έχουν πλούσιο λεξιλόγιο. Αλλά είναι αρκετά κατανοητή και στους υπόλοιπους. Ακόμη και με την βοήθεια συνειρμών με την «μήνυση», καταλαβαίνουμε ότι σημαίνει κάτι σχετικό με την αντιπαλότητα, την αντιπαράθεση, την επιθετικότητα. Αυτό δηλαδή που συμβαίνει σήμερα στην πολύπαθη πατρίδα μας.

Όπως συνήθιζε να επισημαίνει με έμφαση ο Νίκος Καλογερόπουλος, πρόκειται για την πρώτη λέξη της γραπτής Ελληνικής Ιστορίας. Σημαίνει ακριβώς την μανιακού βαθμού αντιπαράθεση. Περισσότερο των αρσενικών μας, αλλά δεν «πάνε πίσω» και οι γυναίκες μας. Οι γνωστοί «ομηρικοί καυγάδες» τις αφορούν κι αυτές. Συνήθως έμμεσα, αλλά καμιά φορά και άμεσα.

Ο Όμηρος υποδεικνύει παραστατικά ότι η μήνις έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Οδηγεί σε δυσανάλογες επαχθείς συνέπειες. Έως καταστροφικές. Θανατηφόρες, συχνά. Αυτές τις συνέπειες δεν υπολογίζουμε σωστά. Αυτό είναι κατά βάθος το φυλετικό μας ελάττωμα.

Η μήτις, αντιθέτως, είναι λέξη που φαίνεται ότι είχε εγκαταλειφθεί ήδη από την κλασική αρχαιότητα. Στην Μυθολογία μας η Μήτις ήταν η πρώτη σύζυγος του Δία. Την σκότωσε, ενώ εγκυμονούσε. Η κόρη τους γεννήθηκε τελικά, αφού πρώτα εγκαταστάθηκε στο κεφάλι του πατέρα της Δία. Για να γεννηθεί, του το άνοιξε με τσεκουριά ο γιός του Ήφαιστος. Και η κόρη δεν ήταν άλλη από την θεά της σοφίας Αθηνά.

Εύγλωττος – αναμφισβήτητα – ο μύθος. Τουλάχιστον ως προς την πηγή της ανθρώπινης σοφίας. Αυτό ακριβώς, πάντα κατά την άποψη του υπογράφοντος, είναι το κεντρικό θέμα του Ομήρου.

Πολύμητις, άλλωστε, είναι και ο κατ’ εξοχήν χαρακτηρισμός για τον Οδυσσέα, τον κεντρικό ομηρικό ήρωα. «Φωτογραφίζεται» σαν αυτός που είναι «μέσα σε όλα», που ψάχνει άφοβα και ψύχραιμα για λύσεις. Λύσεις στα αδιέξοδα, στις πιο ακραία αντίξοες συνθήκες. Είτε απέναντι στα στοιχεία της φύσης, είτε απέναντι σε κατά πολύ περισσότερους αντιπάλους, είτε απλώς στις προσωπικές του σχέσεις και υποθέσεις. Λύσεις ακόμη και απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό.

Αυτή η πνευματική συγκρότηση οδηγεί τον Οδυσσέα σε συγκαταβατική συμπεριφορά. Δεν ερίζει, αν και έχει χαρακτηριστική παρρησία. Ενδιαφέρεται αυθόρμητα για το κοινό καλό. Αυτή την τελείως ασυνήθιστη συμπεριφορά αποδίδει η εθνικής σημασίας λέξη του καθηγητή Δημήτρη Μαρωνίτη : φιλέταιρος.

Το βιβλίο έχει στόχο να εμπνεύσει αντίστοιχη στάση απέναντι στα σημερινά αδιέξοδα. Ευρηματικότητα, θάρρος απέναντι σε πανίσχυρους. Αποφασιστική τομή στο βαθύτερο πρόβλημά μας. Συγκαταβατικότητα και μαχητικότητα μαζί. Τόλμη για το αύριο. Επιμονή για το σήμερα. Επίγνωση για το χθές.

Επισημαίνω ιδιαίτερα στο βιβλίο ότι αυτή η στάση ΔΕΝ είναι κάποια μεταφυσική υποχρέωσή μας. Δεν είναι κάποιο χρέος στους προγόνους. Ή, τουλάχιστον, δεν είναι τόσο κάποιο χρέος στους προγόνους. Πρώτα από όλα είναι οδηγός επιβίωσης και Νίκης. Είναι, σε έσχατη ανάλυση, τα εθνικά μας ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.

Πρόκειται σαφώς για πολιτικό βιβλίο. Σαν τέτοιο, δεν θα μπορούσε να γίνει εμπορεύσιμο είδος. Γι’ αυτό και διατίθεται ελεύθερα (facebook, scribd) στο διαδίκτυο. Και εκτυπώνεται σε καταστήματα ψηφιακών εκτυπώσεων, σε τελικό κόστος που κυμαίνεται από 6 έως 10 ευρώ.

Απευθύνεται αποκλειστικά σε όσους σημαίνει κάτι η χαρακτηριστική κουβέντα του σοφού πρεσβύτη Νέστορα. Μιλώντας στον γιό του Οδυσσέα Τηλέμαχο, και παρουσία του δικού του γιού Πεισίστρατου, λέει : «Μια γνώμη οι δυό μας είχαμε να πούμε` πώς θα γινόταν το καλύτερο με γνώση και με κρίση».

Κόρινθος 9 Μαΐου 2016

Κώστας Τζαναβάρας

E

 

Εώμεν τους νόμους καθεύδειν

 

Πολλοί συνετοί αναρωτιούνται ευλόγως αν υπάρχει διέξοδος στην σοβούσα κρίση της χώρας μας, στα πλαίσια των ισχυόντων πολιτικών θεσμών. Για άλλους, ίσως κάτι τέτοιο φαίνεται σαν αναρχισμός. Αλλά κάθε άλλο παρά κάτι τέτοιο είναι.

Αν – αν ! – το δίλημμα είναι ή να τηρήσουμε τους νόμους ή να εξυπηρετηθεί το καλό της χώρας, κάθε συνετός διαλέγει αβίαστα το καλό της χώρας. Γι’ αυτό και υπάρχει η φράση του τίτλου. Οπότε, το ερώτημα είναι αν στοιχειοθετείται τέτοιο δίλημμα στις σημερινές συνθήκες.

Επί πλέον, στο ίδιο το Σύνταγμά μας, υπάρχει ειδική ρύθμιση που – εξ όσων γνωρίζω – δεν καταγράφεται σε κανένα άλλο σύνταγμα. Παγκοσμίως. Η ακροτελεύτια διάταξη του Συντάγματος (αρθρ.120, παρ.4) προβλέπει : «Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία.»

Ως προς το αν καταλύεται το Σύνταγμα στις μέρες μας, καλό είναι να μην ψάχνουμε σε λεπτομέρειες. Παρότι υπάρχουν καραμπινάτες παραβιάσεις διατάξεων, και χωρίς καμία συστολή. Το καίριο ερώτημα είναι αν όντως «Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό» και αν όντως «υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους». Άρθρο πρώτο, παράγραφος τρίτη.

Πηγάζουν οι εξουσίες από τον Λαό, όταν η Βουλή νομοθετεί καθ’ υπαγόρευσιν των δανειστών ; Όταν αγνοείται ασύστολα το βροντερό 61.3% ΟΧΙ στο δημοψήφισμα της 5^ης Ιουλίου 2015 ; Όταν έχουμε κυβέρνηση ψηφισμένη από το 21.87% του εκλογικού σώματος ; [(35,46% ΣΥΡΙΖΑ + 3,69% ΑΝΕΛ) Χ 56,16% ψηφίσαντες]

Ή, πάλι, όταν λέμε (άρθρ.2 παρ.1) «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας» για τι ακριβώς μιλάμε σήμερα ; Ποία η αξία του αναγκαστικά άνεργου ανθρώπου ; Ποία η αξία ως ανθρώπου του επιχειρηματία που αναγκάζεται να βάλει λουκέτο ; Γενικά μιλώντας, ούτε ο ένας ούτε ο άλλος ευθύνονται προσωπικά.

Ποία η αξία ως ανθρώπου του συνταξιούχου που βλέπει την σύνταξή του όχι μόνον να περικόπτεται αγρίως, αλλά και να απειλείται ;

Όλα αυτά είναι προς εξέταση, όπως και το αν έχουμε κάποιας μορφής βία. Το κυριότερο, όμως, τόσο στην συνταγματική διάταξη, όσο και στην ιστορική μας μνήμη, είναι ότι όλα αυτά δεν κρίνονται σε κάποιο δικαστήριο. Υπέρτατος κριτής είναι ο λαός. Ο πατριωτισμός των Ελλήνων είναι το Ανώτατο Συνταγματικό μας Δικαστήριο.

Ο Λαός κρίνει αν οι περιστάσεις δικαιολογούν απρόοπτα. Αν στοιχειοθετούνται βάσιμες εναλλακτικές λύσεις από τις σημερινές πολιτικές δυνάμεις, ή προετοιμάζεται απλώς μία ακόμη μετάλλαξη της «παράγκας».

Ο Λαός κρίνει, εν τέλει, αν το «δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο» σημαίνει κάτι σήμερα, και τι. Και πού θα μπορούσε να οδηγήσει – το κυριότερο.

Κόρινθος 8 Απριλίου 2016

Κώστας Τζαναβάρας

E